از بردگی کودکان در دروازه غار تا مدارسی که دوستدار کودک نیستند

به گزارش خبرنگار «اجتماعی» ایسنا، در این روز حتی اگر اقدام موثر و راهگشایی در جهت کاهش آلام این کودکان از سوی برخی مسئولان و مردم صورت نگیرد اما حداقل آن اینست که با بازتاب‌های رسانه‌ای و انعکاس واقعیت حضور آنان در اقصی نقاط دنیا، بسیاری این آسیب را نه درک، بلکه می‌شنوند و می خوانند.

در دولت یازدهم با احیای شورای عالی کودکان پس از هشت سال وقفه، ساماندهی کودکان کار و خیابان در دستور کار قرار گرفت و اما زخم پینه بسته کودکان کار و خیابان عمیق‌تر از اقدامات انجام شده از جمله صدور دفترچه بیمه برای آنها و ... است. به نحوی که درحال حاضر هزاران کودک دستفروش، بارکش، زباله‌گرد، کارگر، چرخی و غیره به عنوان "کودک کار" در ایران مشغول کار هستند.

به بهانه روز جهانی مبارزه با کار کودکان خبرگزاری ایسنا  با طاهره پژوهش، نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان به منظور "بررسی وضعیت کودکان کار در ایران" به گفت‌وگو یی پرداخته است که مشروح آن در ادامه خواهد آمد:

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان، عنوان کرد: متاسفانه علیرغم آنکه در سطح جهان آمار کودکان کار رو به کاهش بوده اما در ایران به دلیل شرایط اقتصادی حاکم، شاهد افزایش تعداد کودکان کار هستیم؛ تا زمانی که ساختارهای اقتصادی کشور اصلاح نشوند و تا فقر ریشه کن نشود، این روند ادامه خواهد داشت.

وی تصریح کرد: زمانی که حداقل دستمزد یک کارگر 800 هزار تومان است، درحالیکه قیمت اجاره خانه‌ها سر به فلک می‌زند، با یک محاسبه سرانگشتی می توان فهمید که با این میزان حقوق و دستمزد حتی نمی‌توان یک سرپناه مناسب داشت و از حداقل‌ها بهره‌مند بود؛ به این ترتیب وقتی از اوضاع اقتصادی نابسامان‌مان آگاه نیستیم و ساختارهای غلط را اصلاح نمی‌کنیم؛ عجیب نیست که در آیین نامه هایمان مدعی آن شویم که با پرداخت ماهیانه 50 هزارتومان به هر کودک کار می‌توان آنان را به چرخه تحصیل برگردانده و از رشد این معضل در کشور جلوگیری کرد!

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه ضمن تاکید بر آنکه مسئله کودکان کار باید مسئله همه باشد و باید بدانیم بدون همکاری همه جانبه این معضل در کشور حل نخواهد شد، افزود: چنانچه بخواهیم کودکی را از چرخه تولید خارج کنیم، باید درک صحیحی از شرایط اجتماعی و اقتصادی کشور داشته باشیم.

پژوهش ادامه داد: متاسفانه کودکان کار در حال حاضر هزینه اجاره خانه و معیشت خانواده خود را تامین می‌کنند و اگر کار را از آنها بگیریم به طورکلی از صحنه روزگار محو خواهند شد؛ به همین دلیل است که مسئولین باید در جهت اصلاح ساختارها اقدام کنند.

وی در ادامه ضمن بیان آنکه بر اساس پیمان نامه حقوق کودک، هر کودک باید تحت مراقبت و حمایت‌های خانواده از کودکی تا بزرگسالی قرار گیرد و بتواند با توجه به بالاترین استانداردهای جامعه رشد همه جانبه داشته و استعدادهایش شکوفا شود گفت: دولت‌ها موظف به تضمین رشد کودکان هر جامعه هستند، به این ترتیب مسئله کودکان کار نیز یک موضوع اجتماعی بوده که از فقدان مدیریت اجتماعی و نداشتن آمارهای صحیح نشات می‌گیرد و قابل تقلیل به قشر و گروه خاصی نیست.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه با تاکید بر آنکه علت اصلی شکل‌گیری کار کودک در هر جامعه ناسالم بودن ساختارهای اقتصادی آن جامعه است، افزود: با مطالعه تاریخ کودکی به کار کودک بویژه در بخش‌های کشاورزی به عنوان نیروی کار مواجه می‌شویم، اما در دوران روشنگری و در حقیقت از قرن 16 میلادی که بحث "تعلیم و تربیت" کودکان مورد تاکید قرار گرفت، دنیا به این نتیجه رسید که با تربیت کودکان می‌توان جامعه بهتر و سالمتری داشته و پس از آن کودکان از افرادی "خرج درآر" به افرادی "خرج تراش" تبدیل شدند.

پژوهش ادامه داد: در خصوص کار کودک در ایران نیز شاهد آن بودیم که در گذشته کودکان ایرانی در بخش‌های کشاورزی فعال بودند؛ اما این بار به دنبال آن هستیم تا از اشکال پنهان کار کودک، بویژه دختران صحبت کنیم، که کار در کارگاه‌های "قالیبافی" یکی از اشکال آن است؛ به طوری که بخش عمده‌ای از کار بافت فرش ایرانی به دوش کودکان، بویژه دختران بوده است.

وی بااشاره به عضویت ایران در کنوانسیون جهانی "بدترین اشکال کار کودک" در سال 1378 شمسی در ایران و تصویب قانون آن در سال 1380 در شورای نگهبان افزود: در این کنوانسیون تمامی جوانب اعم از ممانعت کار کودک در اماکنی که رشد و تحصیل وی را به مخاطره می‌اندازند، تعیین سن کودکی تا 18 سال و...در نظر گرفته شده است؛ در واقع طبق این کنوانسیون درگیر کردن کودک در آن دسته از فعالیت‌های اقتصادی که مانع تحصیل، آموزش و رشد همه جانبه آنها می‌شود، ممنوع است.

پژوهش ادامه داد: این درحالیست که متاسفانه با وجود تصویب این قانون در سال 1380 و ابلاغ آن به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سال 1382، هنوز هم شاهد آن هستیم که وزارت رفاه که مسئولیت اجرایی آن را برعهده دارد، این کنوانسیون را اجرا نمی‌کند و درخواست انجمن حمایت از حقوق کودکان در روز جهانی مبارزه با استثمار کودکان آن است که به تعهدات خود در رابطه با پیمان نامه‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی عمل کند.

وی در ادامه به تلاش در جهت تدوین" آیین نامه حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار" اشاره کرد و گفت: مدت‌ها برای تدوین " آیین نامه حمایت‌های اجتماعی از کودکان کار" در جلسات مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با نمایندگان شبکه یاری کودکان کار و خیابان، تلاش شد اما پس از تدوین، این آیین نامه اجرایی نشد و متاسفانه از سال گذشته هیچ گونه اقدامی در راستای اجرایی شدن آن صورت نگرفته است.

وضعیت پرداخت یارانه‌های نقدی در کشور اصلاح شود

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه ضمن تاکید بر آنکه نیاز است خانواده‌های کودکان کار شناسایی و یارانه‌ای برای آنها در نظر گرفته شود؛ اظهار کرد: خانواده‌هایی که زیر خط فقر هستند، دریافتی بسیار محدودی داشته و قادر به تامین حداقل‌های زندگی خود نیستند؛ به این ترتیب نیاز است تا وضعیت پرداخت یارانه‌های نقدی نیز در کشور اصلاح شود.

پژوهش تصریح کرد: به جای پرداخت یارانه یکسان به تمامی اقشار جامعه، از بالای شهر تا پایین شهر، باید یارانه را تنها به آن دسته از افراد جامعه که مشکلات مالی داشته و بدون حمایت‌های دولت قادر به ادامه روند طبیعی زندگی خود نیستند، دریافت کنند.

وی افزود: این شناسایی ها باید از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صورت گرفته و از طریق همین وزارتخانه ارائه خدمات مددکاری به این خانواده‌ها در دستور کار قرار گیرد تا بتوان با ارائه خدمات صحیح آنان را به توانمندی اقتصادی رساند تا در بلند مدت حتی نیازمند دریافت یارانه هم نباشند، که البته اجرای تمامی این اقدامات نیازمند اصلاح ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور است.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه به بردگی کودکان کار اشاره کرد و گفت: در حال حاضر "بردگی کودکان کار" یکی دیگر از مشکلاتی است که با آن مواجه‌ایم، به طوری که شاهد بردگی کودکان کار بویژه کودکان کار مهاجر و به طور خاص در منطقه دروازه غار و هرندی هستیم؛ برخی از این کودکان حتی برای حمام کردن هم باید از استاد کار و یا صاحب کار خود اجازه بگیرند و یا برخی اوقات تا ساعت 12 شب مشغول کار هستند و حتی بیش از 2 ساعت در روز وقت خالی ندارند.

پژوهش ادامه داد: متاسفانه این کودکان هیچ کارت شناسایی نداشته و حتی در صورت تضعیف حقوق و یا عدم دریافت دستمزدشان، نمی‌توانند به مراجع قضایی شکایت کنند به عوان مثال وقتی در خصوص کودکان کار مهاجر وقتی به اورژانس اجتماعی مراجعه می‌کنیم به علت مهاجر بودن آنها، به مسائلشان رسیدگی نمی‌شود؛ در این میان کودکان کار ایرانی هم هیچ آگاهی از حقوق خود ندارند.

وی همچنین عنوان کرد: علاوه بر تمامی این مشکلات، مسائل و آسیب‌های کارگاه‌های کمتر از 10 نفر که مشمول قانون کار نمی‌شوند نیز یکی از معضلات است؛ زیرا بسیاری از کودکان کار در این کارگاه‌ها مشغول کار هستند.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه به مسئله ازدواج زودهنگام کودکان دختر نیز اشاره کرد و گفت: تا کنون ازدواج کودکان در سنین پایین را جزء کار کودک محسوب نمی‌کردیم، اما کودکی که مجبور می‌شود در 10 سالگی مسئولیت یک خانه و زندگی را برعهده گیرد هم مشمول کار اجباری شده است.

کودکان کار تحت پوشش بیمه سلامت همگانی نیستند

پژوهش همچنین ضمن بیان آنکه متاسفانه طرح بیمه همگانی سلامت برای این کودکان پیگیری نشد و آنها مشمول بیمه نمی شوند و هزینه درمانی بسیار بالایی دارند گفت: عدم آشنایی این کودکان با معیارها و شاخص‌های سلامت نیز یکی از مشکلات و چالش‌های اصلی ما در راه رساندن آنان به سلامتی است.

وی ادامه داد: حدود 12 سال است به دنبال آن هستیم که بهزیستی از طریق وزارت بهداشت یک بیمارستان را در سطح شهر به کودکان کار اختصاص دهد؛ این درحالیست که زمانی بهزیستی مدعی شد که این مسئله را پیگیری و به زودی محقق خواهد شد اما تاکنون شاهد تحقق آن نبوده ایم.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان افزود: اختصاص یک بیمارستان به کودکان کار هیچ هزینه ای برای دولت ندارد؛ این درحالیست که با اختصاص این بیمارستان و اعلام آنکه تمامی کودکان کار در مناطق شوش، ناصر خسرو و...با اخذ معرفی نامه از سمن‌های فعال در این حوزه می‌توانند برای دریافت خدمات درمانی مراجعه و از خدمات رایگان بهره‌مند شوند، بسیاری از آسیب‌های موجود در حوزه کودکان کار نیز کاهش خواهد یافت.

پژوهش همچنین عنوان کرد: درحال حاضر تمامی کودکان کار در هندوستان چنانچه به هر بیمارستانی در هرنقطه‌ای از هند مراجعه کنند، درمانشان رایگان است، به این ترتیب ما می‌توانیم از تجربه موفق سایر کشورها نیز در این زمینه الگوبرداری کنیم.

                                                                                  کودکان کار امنیت ندارند 

وی در  ادامه ضمن بیان آنکه کودکان کار امنیت ندارند و وقتی یک کودک از 10 سالگی مجبور به کار کردن می‌شود، باید در 30 سالگی بازنشسته شود ، اظهار کرد: متاسفانه به علت عدم حمایت‌های اجتماعی ، چرخه فقر در میان کودکان کار ادامه پیدا می‌کند و این مسئله در میان کودکان کولی بسیار به چشم می آید، برای مثال شاهد آن هستیم که کودکی که سال 78 تحت پوشش انجمن حمایت از حقوق کودک بوده، در حال حاضر پدر شده و همسر و فرزندانش نیز در حال کار کردن هستند.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان همچنین یه موضوع ترک تحصیل کودکان کار اشاره و اظهار کرد: حتی کودکانی که از سنین پایین تحت پوشش انجمن‌هایی مانند انجمن حمایت از حقوق کودک و پیگیری‌های مددکاری قرار دارند زمانی که به سن دبیرستان می‌رسند علاقه‌ای به ادامه تحصیل نداشته و با یک چرخ در ناصر خسرو مشغول به کار می‌شوند.

پژوهش درتوضیح علت این مسئله اظهار کرد: وضعیت نامطلوب موجود در مدارس و همچنین ادعای کودکان مبنی بر اینکه درس خواندن در ایران آینده‌ای ندارد علت ترک تحصیل در مدارس است.

وی در ادامه اظهار کرد: در جامعه‌ای که می‌توانیم به راحتی یک دیپلم و یا حتی مدارک تحصیلی بالاتر را بخریم؛ طبیعی است که شاهد این آمار  ترک تحصیل باشیم.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه ضمن تاکید بر آنکه یکی از حقوق اصلی کودکان مساله "آموزش" است گفت: در قانون اساسی تحصیلات دوره ابتدایی اجباری و به تحصیل رایگان کودکان تاکید شده است؛ علاوه بر قانون اساسی به علت آنکه ایران "کنوانسیون حقوق کودک" را پذیرفته نیز، موظف است به مفاد آن کنوانسیون عمل کند که در آنجا نیز بر تحصیل رایگان و اجباری کودکان تاکید شده است.

نایب رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان در ادامه به کیفیت آموزشی مدارس کشور اشاره کرد و گفت: وضعیت آموزشی و همچنین کیفیت آموزش در مدارس کشور بسیار پایین است. تا زمانی که مدارس ایران به محل دوستدار کودک تبدیل نشوند وضعیتی بهتر از این نخواهیم داشت زیرا کودک باید بتواند ویژگی‌ها و توانمندی‌های خود را در مدرسه کشف کند، پرسشگری آزادانه داشته باشد تا توانایی کشف راه‌های پیشرفت را فراگیرد، در غیر این صورت فرد در مدرسه به کودک منفعلی تبدیل می‌شود که انگیزه لازم را برای ادامه تحصیل ندارد؛ به این ترتیب کودکان حضور در بازارکار را به حضور در مدرسه ترجیح داده و روزبه روز به تعداد کودکان کار در کشور افزوده خواهد شد.

پژوهش در پایان عنوان کرد: در حال حاضر مشکل ما در آموزش و پرورش کیفیت آموزشی و آموزش‌های مبتنی بر تحقیر، تنبیه، سرزنش و... است؛ در نتیجه این گونه رفتارها خواهیم دید که این کودکان جذب بازار کار شده و در معرض آسیب‌های متعدد اجتماعی قرار می‌گیرند و زمانی که فرد دچار این آسیب‌ها شود نیز به کشور هزینه‌های زیادی تحمیل خواهد شد در حالی که می‌توان به آسانی و با هزینه بسیارکمتر مدارس را احیا کرده و شرایط آموزشی را از نظر کیفیتی بهبود بخشید