به همت کانون جنبش نرم افزاری، دانشکده حقوق دانشگاه تهران همایشی با عنوان «چالش های فلسفه ی حقوق در ایران»برگزار شد در این برنامه پنج استاد در موضوعات مختلف به سخنرانی پرداختند و شش استاد نیز در دو پنل به بحث و بررسی دو موضوع مختلف پرداختند
به همت کانون جنبش نرم افزاری، دانشکده حقوق دانشگاه تهران همایشی با عنوان «چالش های فلسفه ی حقوق در ایران»برگزار شد. در این برنامه پنج استاد در موضوعات مختلف به سخنرانی پرداختند و شش استاد نیز در دو پنل به بحث و بررسی دو موضوع مختلف پرداختند.
در ابتدای همایش آیت الله دکتر مصطفی محقق داماد عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی به سخنرانی پرداخت. وی ضمن احترام به فلاسفه ی غرب تاکید کرد غفلت از میراث خود نیز کاری صحیح نیست و در ادامه به تاریخ فلسفه ی حقوق و فقه پرداخت. در نظر این اندیشمند در طول تاریخ اسلام دو نگاه متقابل با یکدیگر وجود داشت: از یک سو نگاه فلسفی به احکام شرع و از سوی مقابل نگاه تعبدی به آن احکام. به نظر این حقوقدان باید تصریح کرد که اکثر فقها سعی بر آن داشتند که با نگاه اول سعی در تطبیق شریعت و هنجارهای اجتماعی داشتند و این یعنی تطبیق شرع و عرف که اولی ثابت و دومی متغیر است. اما در بین همین اکثریت نیز افراطیونی بودند که به طور کلی عقل را جایگزین شرع می‌کردند. با این حال به دور از هرگونه تعصبی واقعیت این است که در میان تندروی های مکاتب معتزلی و افراط های مکاتب اشاعره، مکتب امامیه در میانه ایستاد و با در نظر گرفتن اهدافی برای شریعت دچار افراط و تفریط نشد. به این ترتیب که گرچه احکام را تابع مفاسد و مصالح دنیویه یا اخرویه دانست اما در امکان وصول به تمامی مصالح در تمامی موارد بین پاسخ معتزله و شیعه تفاوت است.
پس از دکتر محقق داماد نوبت به دکتر فیرحی عضو هیات علمی دانشگاه تهران بود که در زمینه ی هنر زیستن با نص به سخنرانی بپردازد. این اندیشمند با تاکید بر این که نقش فقه مطابقت دادن بین احکام ثابت و شرایط تاریخی و جغرافیایی متغیر است تصریح کرد که انسان نیاز به قواعدی دارد که در مواردی قادر به کشف راز آن ها نیست فلذ به مجموعه ای به نام نص نیاز دارد تا دنیا را بشناسد اما فرض فقیه آن است که توان فهم بخشی از نص را دارد پس خرد در امتداد نص است. وی با تاکید به این نکته که در فقه بر خلاف تصور نه تنها تکلیف ها زیاد نیست بلکه دایره ی مباحات گسترده است و اصل بر عدم حکم، عدم تصرف و عدم سلطه است. این استاد دانشگاه، قانون را مرکز حقوق دانست و با اشاره به این مطلب که بحث ما در شبه قانون نیست اعلام کرد که قانون موضوعه در حوزه مباحات اعم از ترخیصات و آزادی ها است و در نتیجه راهی به قرارداد اجتماعی باز می شود. او معتقد است در این زمینه فقه امامیه حقیقتا کمک شایانی به پدید آمدن حقوق کرد. وی پس از بررسی تاثیرات فقه بر حقوق، با دو مثال خطاب های قانونی و وجه دموکراتیک قوانین به تاثیرات حقوق بر فقه پرداخت. ایشان در پایان به عنوان نتیجه گیری اعلام کردند که هنر زیستن با شریعت است به معنای آنکه به جای درگیر کردن جامعه برای نفی شریعت هنر زیستن با آن را بیاموزیم پس نیاز آشنایی خردِ فقه از حقوق و آشنایی خردِ حقوق از فقه در جامعه احساس می شود.
در ادامه در یک پنل اختصاصی آقایان دکتر زارعی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، دکتر جاوید عضو هیات علمی دانشگاه تهران و دکتر برهانی عضو هیات علمی دانشگاه تهران به بحث در مورد حقوق طبیعی، پوزیتویسم و نسبت آن با نظام حقوقی ایران پرداختند. در این زمینه دکتر زارعی به تشریح مواضع حقوق پوزیتویستی، دکتر جاوید به تشریح ویژگی های حقوق طبیعی و دکتر برهانی به وضعیت خاص نظام فقهی و نظام های حقوقی در تقابل با این دو نظام پرداختند.
در پنل اختصاصی دوم که در مورد فقه المقاصد بود آقایان دکتر نوبهار، دکتر قربان نیا و دکتر محمودی مفهوم فقه المقاصد، سابقه ی تاریخی فقه المقاصد، دلایل عدم پیشرفت این شاخه از فقه، متفکران این عرصه و نیاز امروز جامعه ی حقوقی ایران به این جنبه از فقه را تشریح کردند.
سپس نوبت به ادامه ی سخنرانی ها رسید و حجت الاسلام میرباقری به بحث در مبانی حِکَمی علم حقوق پرداخت. وی با اشاره بر دلیل لزوم پایبندی به احکام حقوقی مدعی شد که سخن از حق گفتن بدون پرستش و تعلّق محال است و تصریح کرد چه مبنا حقوق طبیعی باشد و چه پوزیتویسم بدون درک از حق نمی توان الزامات و اجبارها را پذیرفت و آن هم اله است و اگر خدایی را در نظر نگیریم باز هم حسن و قبح ذاتی در واقع اله های متکثر است و هر الزامی برای رعایت هر حقی یک اله است پس به این نتیجه می رسیم که پایگاه حقوق یا توحید است یا شرک. حال ما یا از تقرب به خداهای مختلف و بتکده ی نیاز ها لذت می بریم یا از تقرب به خدای متعال. در نتیجه حق عبودیت یک نظام طولی حقوقی است که حق کل و حق شخص با یکدیگر هماهنگ است و پیوستگی دارد و ضامن اجرای این حقوق نیز خداوند تبارک است در حالی که در نظام های حقوقی مبتنی بر شرک تشتت حاکم است و از همین رو پرچمداران حقوق مدرن را سردمداران ولایت طاغوت دانست!
سپس دکتر علیزاده عضو هیات علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران به رویکردهای جامعه شناختی نسبت به حقوق پرداخت. این حقوقدان با ارائه ی تحلیل هایی از معرفت های حقوقی فقط تفکر فلسفی و عقلانی را برای معرفت از حقوق کافی ندانست و با اشاره به محل تولد و نشو و نمای حقوق یعنی جامعه به تعریفی خاص از حقوق و فراتر از مجموعه ی قواعد نامیدن این علم پای فشرد. این استاد جامعه شناسی حقوقی ضمن اشاره به تفاوت های جامع شناسی علم حقوق و جامعه شناسی حقوق به اهمیت توجه به جنبه های عملی و دادرسانه ی حقوق نیز تاکید کرد.
در پایان برنامه نیز نوبت به دکتر پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید که در مورد نسبت میان روشنگری و حقوق به تشریح نظرات خود بپردازد. او در تشریح این نسبت تصریح کرد که اگر یک نسبت منطقی و نفس الامری بین مفاد حقوق و جامعه وجود داشته باشد به افق معرفتی مشترکِ روشنگری می رسیم. او در ادامه روشنگری را به چهار دوره ی پیش از دکارت مقطع غلبه ی جریان افکار دکارتی مقطع افکار کانتی و مقطع افکار نئوکانتی با ظهور کسانی چون فوکو تقسیم کرد و به تشریح ویژگی های هریک همت گماشت.
دیدگاه خودتان را ارسال کنید