مرگ و ناتوانی میلیون ها ایرانی و بر باد رفتن میلیاردها تومان ثروت با وجود ظرفیت عظیم پیشگیری!

شواهد نشان داده میانبرهایی که کشورهای پیشرفته جهان برای رشد و توسعه خود یافته‌اند و صدای موفقیت آنها یک قرن بعد به گوش ما رسیده است، برایمان خیلی مفهومی ندارند؛ بطوریکه اگر ثروتمندترین کشور جهان هم باشیم، راه درست خرج کردن ثروت را خوب بلد نیستیم و اوضاع اقتصادی‌ و اجتماعی‌مان همین است که می‌بینیم.

 به عنوان مثال قابل فهم نیست چرا در اغلب سیاستگذاری‌های ما، دست «پیشگیری» همیشه کوتاه و در عوض جیب «مقابله با مشکلات» آن قدر گشاد بوده است تا میلیاردها تومان از بودجه کشور را ببلعد و ما با آن که می‌دانیم خرج کردن برای چاهی که ته ندارد، بر باد دادن بخش زیادی از ثروت ملی است، از این سیاست «مقابله صرف» کوتاه هم نمی‌آییم و البته دلیل این کوتاه نیامدن هم معلوم است؛ چون حجم مشکلات اقتصادی و اجتماعی به واسطه همین نوع سیاستگذاری‌ها چنان انبوه شده و فشاری بر دولت‌ها وارد می‌کند که همه از تغییر مسیر، هراسان و نگران می‌شوند؛ همان تغییر مسیری که ریسک پذیرش آن، بسیاری از کشورها را سرانجام در قله توسعه نشاند.

چه قدر از ثروت کشور را خرج مقابله صرف با مشکلات بدون پیشگیری کرده‌ایم؟

در زمینه همین نقد، خوب است مروری کنیم بر این که چه قدر از ثروت کشور را صرف «مقابله» فقط در حوزه بهداشت و درمان و مبارزه با بیماری‌های نوپدید و مزمن، ناتوانی‌ها و مرگ و میرها کرده‌ایم، اما کمتر نتیجه لازم را گرفته‌ایم؟

بسیاری از قربانیان بیماری‌ها زنده بودند اگر...

نگاهی به آ‌مار نشان می‌دهد سالانه 160 هزار سکته مغزی در ایران رخ می‌دهد که مرگ 30 هزار هموطن را به دنبال دارد و از آن بدتر، سکته مغزی در ایران، 10 سال زودتر از سن سکته مغزی در جهان رخ می‌دهد. بیش از پنج میلیون ایرانی مبتلا به دیابت هستند و طبق مطالعات انجام شده در کشور تا 20 سال آینده جمعیت دیابتی ایران دو برابر خواهد شد؛ چنانچه شمار مبتلایان به دیابت در ایران نسبت به 25 سال گذشته نیز سه برابر شده است. دیابتی که 300 هزار سال عمر مفید ایرانی‌ها را تهدید می‌کند. سالانه 93 هزار ایرانی بر اثر سکته قلبی فوت می‌کنند و میانگین سن سکته قلبی در ایران در بین مردان 59 سال و زنان 65 سال است. سالانه 90 هزار نفر در ایران به انواع سرطان مبتلا می‌شوند و 70 هزار نفر به میزان ابتلا به سرطان در کشور ما افزوده می‌شود و 30 هزار نفر هم بر اثر سرطان فوت می‌کنند.

جمعیت دیابتی ایران تا 20 سال آینده دو برابر خواهد شد

این بیماری‌های غیرواگیر و مزمن در کنار سایر بیماری‌ها، درحالی قربانیان فراوانی در کشور برجای می‌گذارند که تأمین هزینه‌های سلامت، یکی از مهمترین نگرانی‌های هر دولتی به هنگام شروع کار در ایران بوده است و این نگرانی‌ها نشان می‌دهد برنامه‌های اجرا شده برای کاهش مواجهه دولت‌ها و مردم با هزینه‌های سلامت و بار بیماری‌ها تاثیر قابل توجهی نداشته است و به تعبیر اقتصاد‌دانان هزینه‌های سلامت در کشور همچنان کمرشکن و شوک‌آور است.

چرا هزینه‌های سلامت همچنان شوک‌آور است؟

چنانچه بر اساس تحقیقات انجام شده در کشور، سالانه بیش از 700 هزار خانوار ایرانی با هزینه‌های فقط «کمرشکن» سلامت مواجه می‌شوند که این هزینه‌ها تنها شامل هزینه‌های مستقیم پزشکی هستند و اگر 10 درصد کل هزینه‌های سلامت را هزینه‌های غیرمستقیم در نظر بگیریم باید به عدد بالا، 600 هزار خانوار دیگر را بیفزاییم و پیش‌بینی کنیم که بیش از یک میلیون و 300 هزار خانوار کشور با هزینه‌های کمرشکن سلامت مواجه شده‌اند. بدین ترتیب هزینه‌های کمرشکن سلامت بیش از 320 هزار خانوار کشور را به زیر خط فقر غذایی کشانده است.

60درصد هزینه‌های سلامت از جیب مردم می‌رود

هزینه‌های سلامت در حالی «کمرشکن» توصیف می‌شوند که 60 درصد این هزینه‌ها از جیب مردم پرداخت می‌شود و حدود 56 درصد از منابع بهداشت و درمان کشور ما را خود مردم تامین کرده‌اند. این در حالیست که پرداختی مردم از جیب باید به کمتر از 30 درصد هزینه‌های سلامت برسد.

بنابراین به عنوان کشوری که درگیر هزینه‌های شوک‌آور سلامت هستیم، یک بار از خود سوال کنیم که «ثروتمندترین دولت‌ها تا کجا می‌توانند بار سنگین بیماری‌ها و هزینه‌های سلامت را بر دوش بکشند و عقل اقتصادی ما و جهان در این باره چگونه عمل کرده است؟»

مرگ سالانه 30 هزار ایرانی بر اثر سکته مغزی

بیماری‌های غیرواگیر و مزمن علت 76 درصد مرگ و ناتوانی در ایران

در عصر حاضر، بیماری‌های غیرواگیر و مزمن (شامل سکته‌های قلبی و مغزی، دیابت، سرطان و...) مهمترین عامل از دست رفتن مبالغ عظیمی از درآمد کشورها هستند. بطوری که 60 درصد علل مرگ و میر و ناتوانی و 43 درصد بار بیماری‌های جهانی مربوط به بیماری‌های غیر واگیر هستند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 بیماری‌های غیر واگیر مسؤول 73 درصد مرگ و میر و ناتوانی و 60 درصد بار بیماری‌ها باشند و تا سال 2030 سه چهارم مرگ و میرها مربوط به بیماری‌های غیر واگیر خواهد بود.

البته در ایران بیماری‌های غیر واگیر و مزمن علت 76 و بلکه 80 درصد مرگ و میر و ناتوانی هستند و این یعنی، بیشترین بار بیماری‌ها مربوط به بیماری‌های غیر واگیر و مزمن است.

بیماری‌های قلبی و سکته در کنار دیابت، باعث از دست رفتن میلیاردها دلار در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه جهان می‌شود و این بیماری‌ها در همین کشورها و از جمله در ایران در حال شیوع است؛ به طوری که تنها در سال 2008، 57 میلیون مرگ در دنیا اتفاق افتاده که 36 میلیون آن مربوط به بیماری‌های مزمن بوده است که اتفاقا جمعیت تحت تاثیر این بیماری‌ها در این مرگ و میرها تا حدود 16 میلیون نفر مربوط به افراد زیر سنین 70 سال هستند.

ناگفته نماند که 80 درصد مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر و مزمن در کشورهایی با درآمد کم و متوسط رخ می‌دهد که ایران هم جزء این کشورهاست.

سرطان سالانه 30 هزار ایرانی را به کام مرگ می‌برد

نگاهی به تعداد قربانیان سرطان در جهان

سالانه 11 میلیون نفر درجهان بر اثر سرطان فوت می‌کنند؛

سالانه 8 میلیون نفر به تعداد مبتلایان سرطان افزوده می‌شود؛

تا سال 2025 سالانه 20 میلیون نفر در جهان به سرطان مبتلا خواهند شد؛

80 درصد بیماری‌های غیرواگیر قابل پیشگیری هستند

اما داستان بیماری‌های مزمن و غیر واگیر وقتی غم‌انگیزتر می‌شود که 80 درصد آنها قابل پیشگیری هستند، تا 40 درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری بوده و با داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف نکردن دخانیات و سبک زندگی سالم می‌توان سد راه این همه هزینه‌های سلامت و بار بیماری‌های غیر واگیر و مزمن شد.

بیماری‌های غیرواگیر در 10 سال اول چراغ خاموش می‌آیند

نگاهی به تعداد قربانیان سرطان در جهان

سالانه 11 میلیون نفر درجهان بر اثر سرطان فوت می‌کنند؛

سالانه 8 میلیون نفر به تعداد مبتلایان سرطان افزوده می‌شود؛

تا سال 2025 سالانه 20 میلیون نفر در جهان به سرطان مبتلا خواهند شد؛

80 درصد بیماری‌های غیرواگیر قابل پیشگیری هستند

اما داستان بیماری‌های مزمن و غیر واگیر وقتی غم‌انگیزتر می‌شود که 80 درصد آنها قابل پیشگیری هستند، تا 40 درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری بوده و با داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف نکردن دخانیات و سبک زندگی سالم می‌توان سد راه این همه هزینه‌های سلامت و بار بیماری‌های غیر واگیر و مزمن شد.

اهمیت پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر در جهان درحالیست که 80 درصد این بیماری‌ها از سن 40 سالگی به بعد ایجاد می‌شوند و در 10 سال اول علامتی ندارند و پس از پیشرفت بروز می‌کنند.

ارتقای سلامت نقش مهمی در رشد اقتصادی کشورها دارد

بار سنگین هزینه‌های سلامت بر دوش اقتصاد نفتی ایران

درحالی که کشورهای پیشرفته جهان با وضعیت اقتصادی بسیار بهتر از ما، دائما به دنبال راه حل‌هایی برای کاهش بار هزینه‌های سلامت هستند،‌ در کشور ما با این اقتصاد نفتی که به گفته مسؤولان، بین نوسانات رونق و رکود اقتصادی با نوسانات نفتی ارتباط تنگاتنگی وجود داشته و کاهش قیمت نفت آثار بدی بر رشد اقتصادی می‌گذارد، دولت‌ها باید میلیاردها تومان بار سنگین بیماری‌های غیرواگیر و مزمن را در کنار تمام مشکلات اقتصادی، به کمک جیب مردم تامین کنند.

ارتقای سلامت عامل 46 درصد رشد اقتصادی 9 کشور پیشرفته

این درحالیست که نقش ارتقای سلامت در رشد اقتصادی و کاهش هزینه‌ها، اصلی مسلم به ویژه در اقتصاد سلامت است. مطالعه‌ای در سال 2001 نشان داده است که رشد اقتصادی در 9 کشور با اقتصاد پیشرفته بین 26 تا 46 درصد به دلیل ارتقای سلامت بوده است و مطالعات دیگر نشان داده است که درآمد خانوارها قویا تحت تاثیر سلامت اعضای خانواده به ویژه در مناطق شهری است.

هزینه‌های سلامت را تا کجا می‌توان به گلوی مقابله ریخت؟

اکنون، سوال مهم از سیاست‌گذاران، قانونگذاران و مجریان این است که با وجود بار سنگین بیماری‌های مزمن و غیر واگیر در جهان و از جمله در ایران، هزینه‌های سلامت را حتی به فرض رسیدن به نقطه آرمانی، تا کجا می‌توان در گلوی مقابله ریخت و از سهم پیشگیری‌ها از بیماری‌ها غافل شد؛ آن هم در شرایطی که اقتصاد امروز جهان در آغوش امن علم پناه گرفته و چشم به هنرنمایی آن برای رفع مشکلات و حفظ اندوخته‌ها و سرمایه‌های ملی دوخته است.

چرا کشورهای ثروتمند جهان نگاه ویژه‌ای به مطالعات کهورت دارند؟

بر خلاف آنچه که در کشور ما جاری است، پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌ها در جوامع پیشرفته، به شدت به تحقیقات و پژوهش‌های تعطیل‌ناپذیر مبتنی بر جمعیت وابسته است؛ چرا که رصد دائمی آنچه در پیرامون موضوعات بویژه در حوزه سلامت رخ داده یا در حال وقوع است، به پشتوانه تحقیق و سرمایه‌گذاری در پژوهش برای آن موضوع حاصل می‌شود . بر همین اساس است که کشورهای ثروتمند جهان اعتماد به علم و صبوری برای نتایج تحقیقات را راه سرمایه‌گذاری درست و جلوگیری از هدر رفت آن می‌دانند و برای همین دست به سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای انجام تحقیقات در حوزه سلامت می‌زنند.

مطالعات کهورت، یکی از بهترین فرصت‌ها برای ارتقای سلامت

این کشورها با شرح اعداد و ارقامی که درباره بار بیماری‌های مزمن و غیرواگیر و تهدیدات آینده این بیماری‌ها برای جوامع رفت، یکی از بهترین و پرفایده‌ترین راه‌های خلاصی نجات اقتصاد خود از زیر بار سنگین هزینه‌های سلامت را «مطالعات کهورت» (مطالعات مبتنی بر جمعیت) می‌دانند. مطالعات کهورت یا همگروهی آینده‌نگر، یکی از بهترین مطالعات حال حاضر برای علل‌شناسی بیماری‌ها و تاریخچه بروز آنهاست که از زمان اجرای اولین مطالعه در جهان نقش مؤثری در شناسایی عوامل خطر بیماری‌ها به ویژه در پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها ایفا کرده است. در این نوع از مطالعه با انتخاب جمعیت مطالعه، نتایج آن را می‌توان به کل یک جامعه تعمیم داد.

به طور کلی لزوم سرمایه‌گذاری بر روی مطالعات کهورت به دلیل فرصتی بی‌بدیل برای شناسایی طیف وسیعی از عوامل خطر بیماری‌زا در کشورها بوده که سبب شده کشورهایی همچون آ‌مریکا، انگلستان، آلمان، کانادا، ژاپن و بسیاری دیگر ، نگاه ویژه‌ای به آثار این مطالعات داشته باشند.

دکتر ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران که خود از دانشمندان یک درصد برتر جهان در حوزه پزشکی بوده، از جمله کسانی است که با علم به اهمیت مطالعات کهورت در پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر و مزمن، مطالعه بزرگ کهورت گلستان را با نتایج بسیار تاثیرگذار به همراه تیم تحقیقاتی‌اش به اجرا درآورده است. وی که در ادامه این مطالعه، مشغول فراهم‌کردن مقدمات اجرای مطالعات کهورت در 12 استان کشور با همکاری 12 دانشگاه علوم پزشکی است و نتایج آن نیز می‌تواند در آینده ، تاثیر بسیاری بر کاهش هزینه بار بیماری‌های غیرواگیر و مزمن کشور، داشته باشد، چندی پیش مهمان خبرگزاری دانشجویان ایران بود.

دکتر ملک‌زاده با اطمینان می‌گفت «سرمایه‌گذاری بر روی علم، بزرگترین تضمین‌کننده آینده نظام جمهوری اسلامی ایران است؛ اما ...»

داستان‌های بسیاری در این اما وجود دارد که اغلب آنها تکراری است و این داستان‌ها در حالی که بسیاری از کشورهای پیشرفته به سرعت خود را به نقاط هدف‌گذاری شده در علم و اقتصاد و سلامت می‌رسانند، برای ما «عنوان» سخنرانی‌های غلیظ در همایش‌ها شده‌اند.

چرا به محققان خود اعتماد کافی نمی‌کنیم

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت در گفت‌وگویی که با خبرنگار علمی ایسنا داشت مدام بر یک نکته تاکید و این پرسش را مطرح می‌کرد که چرا ما به محققان و دانشمندان خود برای نجات اقتصاد کشور از مشکلات پیش رو اعتماد کافی نمی‌کنیم؛ درحالی که می‌دانیم بزرگترین نقطه قوت ایران نیروهای جوان متخصص و با انگیزه است که تشنه مطالعات و خدمات هستند و تعداد زیادی را به همین دلیل از دست می‌دهیم

وی گفت: عجیب است برخی مسؤولان که دم از اقتصاد دانش بنیان می‌زنند را باید همچنان برای بسیاری از مسائل و از جمله لزوم سرمایه‌گذاری بر روی علم و فناوری قانعشان کرد. همه می‌دانند که امروزه نمی‌توان بر روی منابع طبیعی تکیه کرد و این فکر و خلاقیت و تحقیق و علم است که دنیا را متحول کرده اما در عمل ، چنان از مرحله دورند که باورکردنی نیست و برای خیلی از کارهای ساده هم باید بیش از حد وقت گذاشت.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت گفت: ما از کره جنوبی که امروز یک کشور صنعتی است چه کم داریم؟ کشوری که زیرساخت لازم را برای صنعتی شدن در داخل ایجاد کرد و مانع خروج متخصصان خود شد. کشوری که به اتکای اندیشه و علم و فناوری، به قطب صنعتی تبدیل شد.

چرا به جای نفت به علم تکیه نمی‌کنیم؟ چرا محققان خود را باور نداریم؟ نه تنها سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم حتی در سرمایه‌گذاری‌های موجود هم وسواس به خرج نمی‌دهیم. سالانه 42 هزار میلیارد تومان پول یارانه می‌دهیم ، هزار میلیارد آن را هم برای دانشمندانی که می‌توانند کشور را از خیلی از مشکلات برهانند خرج نمی‌کنیم!

نه تنها در علم سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم که در سرمایه‌گذاری‌ها وسواس هم به خرج نمی‌دهیم

دکتر ملک‌زاده افزود: جلسات متعددی با مسؤولان برگزار شده تا سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی لااقل به 3 درصد تا پایان برنامه پنجم توسعه برسد ولی شما ببینید چه عددی حاصل شده: 3 دهم درصد! و این در هیچ دولتی هم تحقق پیدا نکرده و جالب آن که حتی قبل از انقلاب هم همین طور بوده و ما هیچ گاه روی علم سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم. درحالی که اساس پیشرفت و توسعه بر روی نیروی انسانی است و هر نیروی قوی، می‌تواند گوشه‌ای از مملکت را آباد کند. ما میلیاردها تومان صرف کندن چاه و استخراج نفت می‌کنیم؛ بیمارستان قلب و ... می‌سازیم و بر تعداد آنها می‌افزاییم؛ درحالیکه بیش از 80 درصد بیماری‌های قلبی عروقی با روش ساده اما دقیق قابل پیشگیری است و از خود نمی‌پرسیم چرا نباید جلوی بیماری‌ها را بگیریم؟ چرا به جای نفت به علم تکیه نمی‌کنیم؟ چرا محققان خود را باور نداریم؟ چرا نه تنها سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم حتی در سرمایه‌گذاری‌های موجود هم وسواس به خرج نمی‌دهیم. سالانه 42 هزار میلیارد تومان پول یارانه می‌دهیم ، هزار میلیارد آن را هم برای دانشمندانی که می‌توانند کشور را از خیلی از مشکلات برهانند خرج نمی‌کنیم. بودجه پژوهش را خودشان تعیین می‌کنند و کسی هم نمی‌پرسد شما نیازتان چیست و چقدر اعتبار لازم دارید؟

بدترین اتفاقی که در حوزه علم کشور رخ داده است

اعتماد نکردن به نخبگان بدتر از بودجه ناچیز پژوهشی است

وی افزود: بدترین چیزی که اکنون در حوزه علم اتفاق افتاده و حتی بدتر از بودجه ناچیز پژوهشی است، سپردن مدیریت مراکز علمی به دست افراد غیرنخبه است. ما نتوانسته‌ایم با نخبگان و دانشمندان خود ارتباط صمیمی برقرار کنیم؛ به آنها اعتماد کافی داشته باشیم و در عوض مدیریت مراکز علمی و دانشگاه‌ها را در بسیاری از موارد به افرادی داده‌ایم که در عمرشان به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم پژوهش نکرده‌اند. اصلا نمی‌دانند درد یک نخبه چیست؟ فایده پژوهش چیست و چرا باید برای کاهش هزینه‌های کشور، مانع از هزینه‌کردهای بی‌فایده شد ؟

تنها راه نجات ما اعتماد به نخبگان است

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با تاکید بر این که تنها راه نجات ما اعتماد به نخبگان است در ادامه گفت: سلامت را می‌توان امروزه از ارکان امنیت در یک کشور دانست. جامعه سالم یعنی جامعه‌ای دارای انسان‌های توانمند که قادرند در اهداف اقتصادی و اجتماعی به مشارکت گرفته شوند؛ این در حالیست که هر چه بر تعداد بیماری‌ها و جمعیت مبتلایان افزوده شود، آثار آن مستقیما متوجه اقتصاد کشور خواهد شد.

چه قدر طول کشید مسؤولان راضی به انجام مطالعات کهورت شوند

مطالعات کهورت کمک موثری به کاهش بار بیماری‌ها در جهان کرده است

رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد خاطرنشان کرد: امروزه بیماری‌های غیر واگیر و مزمن 80 درصد بار بیماری‌ها در کشور ما را تشکیل می‌دهند و بسیاری از آنها به روشی ساده و دقیق قابل پیشگیری هستند و برای همین دنیا برای آن که مانع از خسارات زیانبار بیماری‌ها به اقتصاد خود شود، به انجام مطالعات کهورت و نظام ثبت بیماریها روی آورده است که نتایج آن کمک بسیار موثری به سیاست‌گذاری‌ها در نظام سلامت خواهد کرد و تا 50 سال قابل استفاده است.

دکتر ملک‌زاده گفت: شاید باور نکنید که چقدر طول کشید تا مسؤولان را راضی به اختصاص اعتبار برای انجام مطالعه کهورت گلستان که 13 سال از آن عمر گذشته است، کنیم؛ مطالعاتی که بر روی علل مرگ و ناتوانی متمرکز است و به سوالهای مهمی در بخش سلامت جواب می‌دهد و خروجی اصلی این مطالعه تا 50 سال قابل استفاده است! سرانجام توانستیم در سال 80 ، ردیف مستقل بودجه برای آن بگیریم و بخشی از اعتبار آن را از محل کمکهای بین‌المللی سازمان بهداشت جهانی و صندوقهای پژوهشی آمریکا،‌ انگلستان و اروپا تامین کنیم.

نحوه اندازه‌گیری درجه حرارت چای داغ که در بروز سرطان مری موثر است

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت گفت: دانشگاه هاروارد 60 سال پیش به عنوان اولین دانشگاه، مطالعات کهورت را آغاز کرد و باعث شد این دانشگاه، "دانشگاه هاروارد" شود.

وی کل جمعیت تحت مطالعه کهورت گلستان را 50 هزار نفر اعلام و اضافه کرد: کهورت گلستان زیرساخت مهمی برای تربیت دانشجویان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری است؛ چنانچه تا کنون نزدیک به 90 دانشجو در رده‌های مختلف، در جریان اجرای مطالعه کهورت گلستان ، تربیت و موفق به ادامه تحصیل شدند و به همین دلیل تیمی که برای اجرا و اداره کهورت در آینده لازم است را در اختیار داریم که این بسیار ارزشمند است.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت خطاب به نخبگان جوان گفت: من برای این کار بسیار سختی کشیدم ، اذیت شدم ، وقت گذاشتم؛ حتی برخی دانشمندان همکار هم آن را قبول نداشتند و وقتی صحبت از 50 سال تحقیق و مطالعه می‌شد اصلا به آن باور نداشتند و می‌گفتند مطالعات درباره سرطان در آمریکا و اروپا در حال انجام است و نیازی به این مطالعات در کشور نیست؛ اما به نظر من، برای انجام کارهای بزرگ باید وقت گذاشت و حوصله به خرج داد.

وی افزود: مطالعه کهورت گلستان وقتی در کشور آغاز شد که بیماری‌های غیرواگیر و مزمن (سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان‌ها، نارسایی کلیه، نارسایی کبد و دیابت و ..) در آن زمان، 70 درصد از علل مرگ و میر در کشور را تشکیل می‌دادند و استان گلستان برای این مطالعه انتخاب شد، چون نقطه داغ و اوج سرطان مری و معده بود.

کهورت گلستان بزرگترین مطالعه کهورت در خاورمیانه و شمال آفریقا

دکتر ملک‌زاده با اشاره به اجرای مطالعات کهورت در سایر کشورها گفت: به خاطر اختصاص اعتبارات مالی کافی، جمعیت تحت بررسی این مطالعات در کشورهای دیگر و از جمله در انگلستان به 3 میلیون نفر می‌رسد. کشورهای انگلستان، آمریکا و هلند در مطالعات کهورت جزو پیشرفته‌ترین‌ها هستند. با این حال مطالعه کهورت گلستان بزرگترین مطالعه در خاورمیانه و شمال آفریقاست.

حمایت 265 میلیون دلاری از مطالعه کهورت در آمریکا

وی افزود: کنگره، آمریکا اکنون مشغول بررسی طرحی است که 35 دانشمند برجسته آن را ارائه کرده‌اند و قرار است این مطالعه ، یک میلیون نفر از جمعیت این کشور را برای بررسی بیماری‌ها تحت مطالعه قرار دهد و مورد حمایت 265 میلیون دلاری قرار گیرد و رییس‌جمهور اوباما آن را امضا کرده است؛ احتمالا این مطالعه از سال 2016 آغاز می‌شود، سه سال طول خواهد کشید و نتایج آن می‌تواند تا 50 سال مورد استناد باشد.

سالمندان جامعه هم تولیدکننده باقی خواهند ماند اگر...

عدم اعتماد مسوولان به محققان، بزرگترین نقص است

دکتر ملک‌زاده با بیان این که برای پیشبرد مطالعات کهورت نهاد کمک‌های مردمی هم تاسیس کرده‌ایم تا مردم بتوانند در ارتباط با پژوهش‌های سلامت همکاری کنند، گفت: راه‌اندازی مطالعات کهورت در کشور بسیار زحمت می‌برد؛ اما مردم همکاری بسیار خوبی دارند. بزرگترین نقص ما عدم اعتماد مسؤولان به محققان است؛ در حالی که اکنون دانشمندان دنیا را می‌سازند و نه رؤسای‌جمهور و دولت‌ها. پس باید به سرداران حوزه علم اعتماد شود.

همکاری عالی مردم گلستان در اجرای مطالعه کهورت

 نگاهی دقیق و موشکافانه به مطالعه کهورت گلستان، به عنوان یکی از مهمترین و بزرگترین طرح‌های پژوهشی حوزه پزشکی ایران، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا انصافا نشان می‌دهد که چه گنجینه عظیمی برای ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی قوی و دقیق و نجات اقتصاد کشور از هدر رفت هزینه‌های سلامت وجود دارد و چه رنج شیرینی برای به ثمر نشستن آن کشیده شده است که می‌تواند انسانهای پرشماری را از مرگ بر اثر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر و مزمن برهاند.

آغاز مطالعه مبتنی برجمعیت گلستان به سرپرستی دکتر ملک‌زاده

این مطالعه کم‌نظیر در ایران که بخش مهمی از آن به مطالعه سرطان مری و معده در شمال کشور می‌پردازد، یکی از سخت‌ترین و حجیم‌ترین پژوهش‌های انجام شده در ایران است که نتایج آن برای مردم بسیار سودمند خواهد بود و می‌توان به کمک آن برنامه‌های پیشگیرانه قوی برای سایر بیماری‌های مزمن شایع مانند سکته قلبی – مغزی، کبد چرب، درمان هپاتیت و ... طراحی کرد.

نظام بهداشت و درمان ما هیچ برنامه‌ای برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر در قالب نظام تحقیقاتی گسترده و بر اساس نیازسنجی ندارد و این درحالیست که ما گنجینه‌ای از تلاش و همت محققان با انگیزه کشور برای انجام مطالعات کهورت در اختیار داریم که کافیست اندک توجهی بدان نماییم

پس از انقلاب اسلامی، کشور ایران با ایجاد شبکه‌های بهداشت، پیشرفت زیادی در کنترل بیماری‌های واگیر ، مرگ کودکان زیر 5 سال و مادران باردار داشت و با واکسیناسیون توانست مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی در کشور را کنترل کرده و سن امید به زندگی را به بالای 74 سال برساند.

اما اکنون سن جمعیت ایران رو به پیری می‌گذارد و نظام سلامت ما برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر و مزمن نیاز به تحقیقات بسیار گسترده‌ای دارد و لازم است نیازسنجی وسیعی در کشور انجام شود که تنها راه حل این امر، مطالعات کهورت و نظام ثبت بیماری‌هاست؛ بنابراین دولت ناچار است برای این مطالعات سرمایه‌گذاری کند تا در آینده با افزایش مرگ و میر و ناتوانی افراد ایرانی به دلیل بیماری‌های غیرواگیر مواجه نشود. بویژه آن که هم اکنون گنجینه‌ای از تلاش و همت محققان با انگیزه کشور برای انجام مطالعات کهورت را در اختیار داریم که کافیست اندک توجهی بدان کنیم.

با تاکید بر این مهم، مطالعه بزرگ کهورت گلستان که در سال 1383 به سرپرستی دکتر ملک‌زاده آغاز شده بود را می‌توان نمونه بسیار موفقی از بررسی بیماری‌های پرخطر غیرواگیر در بخشی از کشور دانست که پایلوت این مطالعه در سال 81 اجرا شده بود و مرکزیت این مطالعه شهر گنبد کاووس در استان گلستان بود.

این مطالعه تمامی ساکنان 40 سال بالاتر همه 326 پارچه روستاهای گنبد و نیز 10 هزار نفر از ساکنان شهر گنبد کاووس در 5 منطقه را هدف قرار داد. کل نمونه‌های مطالعه شامل 50 هزار نفر بودند. مطالعه‌ای عظیم که مرحله ورود نمونه‌های آن به مطالعه، 3 سال طول کشیده است؛ طرحی که اگر همکاری خوب مردم گلستان نبود هرگز به مرحله اجرا در نمی‌آمد.

مذاکره با روحانیون و بزرگان ترکمن صحرا برای اجرای مطالعه کهورت

نگاهی به جزییات مطالعه کهورت گلستان نشان می‌دهد چه سرمایه عظیمی از نیروی انسانی جوان و متخصص برای آن به کار گرفته شده و چه رنج شیرینی برای به ثمر نشستن آن کشیده شده است.

در سال 1381 شبکه بهداشت و درمان گنبد یکی از بخش‌های بیمارستان طالقانی را در اختیار این مطالعه قرار داد. با همکاری مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد و دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و گلستان و مسؤولان بهداشتی گنبد کاووس مقدمات کار فراهم شد و مجریان طرح ضمن مصاحبه با شرکت‌کنندگان، خون، ناخن، ادرار و موی آنها را به آزمایشگاه کهورت در گلستان منتقل کردند و نمونه‌ها سپس از کلینیک اترک در استان گلستان به مرکز طرح در تهران منتقل شدند و به علت احتمال وقوع بلایای طبیعی ، هر نمونه به دو قسمت تقسیم شده و یک قسمت به مرکز تانک نیتروژن در مرکز IARC ( وابسته به سازمان بهداشت جهانی) در فرانسه فرستاده شد.

رهگیری 99 درصد افراد شرکت‌کننده در کهورت گلستان

سرانجام ثبت نام در مطالعه اصلی کهورت در سال 87 کامل و به شرکت‌کنندگان کارت عضویت در طرح داده شد. تمام شرکت‌کنندگان هر 12 ماه یک بار به صورت تلفنی پیگیری شدند و این پیگیری از زمان اجرای طرح تا 35 سال دیگر ادامه خواهد یافت. تا کنون 99 درصد افراد پیگیری شده‌اند و تنها یک درصد قابل پیگیری نبوده‌اند.

استخراج مقالات مهم از مطالعه کهورت گلستان توسط محققان ایرانی

در ادامه این مطالعه، مرگ و میر افراد تحت بررسی از طریق اسناد پزشکی ثبت شده و تا کنون پنج هزار مرگ از نمونه‌های مورد بررسی گزارش و از نتایج مرگ آنها مقالات مهمی استخراج شده که همه این مقالات می‌توانند در طراحی برنامه‌های پیشگیرانه قوی بسیار کمک‌کننده باشند.

طی 13 سال گذشته، دکتر ملک‌زاده هر ماه جلسات آموزشی با تیم تحقیق برگزار کرده است و با توجه به وسعت این مطالعه، مراکز بین‌المللی IARC (وابسته به سازمان بهداشت جهانی)، مرکز تحقیقات سرطان آمریکا، مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه‌های کمبریج انگلستان و سوئد با همکاری‌های علمی و کمکهای مالی از آن حمایت کرده‌اند.

یکی از سختی‌های انجام مطالعات کهورت در هر کشوری، ردیابی شرکت‌کنندگان در طرح است که بخش عمده‌ای از زمان و هزینه مالی را به خود اختصاص می‌دهد. در این مطالعه هر ماه پایگاه اطلاعات در کلینیک اترک و مرکز ثبت سرطان در استان گلستان بررسی می‌شد تا موارد سرطان در افراد شرکت کننده شناسایی شود.

رهگیری شرکت‌کنندگان، سخت‌ترین بخش مطالعه کهورت

نخستین مشاهدات در این گونه مطالعات، معمولا 5 سال پس از شروع پیگیری به دست می‌آید و هر سال 5 سال بازبینی می‌شوند. در مطالعه کهورت گلستان، 5 سال پس از پیگیری، تیم تحقیقاتی نشانه‌هایی را یافت که احتمال وقوع تغییرات اپیدمیولوژیک در منطقه را پررنگ می‌کرد. و بر اساس این تغییرات، میزان وقوع سرطان مری در استان گلستان رو به کاهش و سرطان معده رو به افزایش گذاشته بود.

فضولات حیوانی انباشت شده در کنار خانه برای پخت و پز که موجب بروز بیماری می‌شد- 1383

تشکیل بیوبانک مدرن و منبع ارزشمند از مواد بیولوژیک برای آزمایشات محققان

مطالعه بزرگ کهورت گلستان همچنین منجر به تشکیل بیوبانک مدرنی از مواد بیولوژیک در پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد در بیمارستان شریعتی تهران و مرکز کهورت استان گلستان شد. این بیوبانک امکان ذخیره‌سازی نمونه‌های خون و ادرار و بررسی ژنتیکی، پروتئینی و ... را فراهم می‌سازد و منبع ارزشمندی برای محققان جهت تشخیص و درمان سریع‌تر طیف وسیعی از بیماری‌هاست. تمام نمونه‌ها به مرکز داده‌ها متصل هستند و موقعیت هر یک در فریزرها مشخص است و به محققان امکان تحقیق آزمایشگاهی را می‌دهد.

انتقال نیمی از نمونه‌های آزمایشگاهی به فرانسه

ابتلای 1400 فرد شرکت‌کننده به سرطان‌های مختلف در جریان اجرای کهورت گلستان

بر اساس نتایج اولیه حاصله از مطالعه کهورت گلستان، تا کنون 1400 نفر از افرادی که وارد فاز اصلی مطالعه شده‌اند، مبتلا به سرطان‌های مختلف هستند.

این نتایج که مشروح آن در آینده‌ای نزدیک توسط ایسنا منتشر خواهد شد، علل نزدیک به 85 درصد از بیماری، ناتوانی و مرگ و میر در منطقه شمال شرق ایران را بیماری‌های مزمن می‌داند؛ بخصوص سکته قلبی و مغزی که به تنهایی بیش از 51 درصد علل مرگ و میر را تشکیل می‌دهند. سرطان‌ها به خصوص سرطان‌های مری و معده، نارسایی ریوی (COPD)، کلیوی (CKD) و کبدی (CLD) علل مهم بعدی هستند.

مطالعه مورد - شاهدی گلستان و نیز نتایج اولیه مطالعه کهورت گلستان عوامل مهم مستعد کننده مردم این منطقه به این بیماری‌ها را بخوبی نشان داده است و عمدتا با تجربیات علمی سایر مطالعات جهانی منطبق است. موضوع بسیار مهم در مورد بیماری‌های مزمن غیرواگیر این واقعیت است که عوامل موثر در ایجاد پیشرفت این بیماری‌ها اکثرا مشترک بوده و قابل پیشگیری است که از جمله آنها می‌توان به مصرف سیگار، قلیان و ناس، مصرف مواد مخدر از جمله تریاک، شیره و. ..، مصرف الکل، نوشیدن چای داغ، چاقی و اضافه وزن، رژیم نامناسب غذایی (میزان چربی و قند بیش از نیاز )، عدم تحرک کافی بدنی، بهداشت پایین دهان و دندان، مصرف نمک زیاد ، عفونت‌های مزمن (هلیکوباکتر، هپاتیتB و ..)، آلودگی هوا (در محیط زندگی و خانه و در سطح جامعه)، آلودگی آب و مواد غذایی با عوامل بیماری‌زا، استعداد ژنتیکی اشاره کرد.

از بین این عوامل 12 گانه بالا، به غیر از استعداد ژنتیکی که قابل پیشگیری و تغییر نیست، 11 عامل خطر دیگر قابل تغییر و پیشگیری است. بخصوص وقتی اقدامات پیشگیری از دوران کودکی و نوجوانی) مهد کودک، دبستان و دبیرستان شروع شود.

اگر به افراد میانسال در سطح جامعه کنونی نگاه کنیم بیش از یک سوم افراد جامعه یک یا چند مورد از ریسک فاکتورهای بیماری‌های مزمن و غیر واگیر چون چاقی، فشار خون، بالا بودن چربی‌های نامطلوب خون، کبد چرب و بالا رفتن قند خون را دارا هستند. پیشگیری از وقوع بیماری‌های غیرواگیر و ناتوانی و مرگ و میر ناشی از آنها حتی پس از ظهور ریسک‌فاکتورها در دوران میانسالی در بیش از 55 درصد مواقع امکانپذیر بوده و به مراتب ارزان‌تر و راحت‌تر از درمان بیماری‌های غیر واگیر است.

سلامت کودکان ایران در گرو توجه جدی به پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر است

بیش از 75 درصد اعتبارات بخش سلامت صرف درمان بیماری‌های غیرواگیر می‌شود و نه پیشگیری!

در کشور ما ایران مشابه اغلب کشورهای در حال رشد برنامه مدون و جدی برای پیشگیری اولیه (دوران کودکی) و پیشگیری ثانویه (دوران میانسالی) از بیماری‌های غیرواگیر وجود ندارد و بخش عمده بودجه اعتبارات بخش سلامت (بیش از 75 درصد) برای درمان بیماری‌های غیرواگیر صرف می‌شود.

سهم قابل قبولی از اعتبارات بخش سلامت باید به پیشگیری اختصاص یابد

بدیهی است که وجود بیمارستان، کلینیک‌های تخصصی و فوق تخصصی و تعداد کافی پزشک و کادر پرستاری و پیراپزشکی و انواع تخصص و مهارت‌های پزشکی درهر کشور ضروری و نقش مهمی در امنیت اجتماعی دارد. حتی اگر کلیه خدمات پیشگیری اولیه و ثانویه به بهترین وجه اجرا شود و امید به زندگی در بدو تولد از 74 سال کنونی به بالای 80 سال در جامعه ما افزایش پیدا کند ، نیاز به خدمات درمانی پیشرفته همچنان برقرار خواهد بود و در برخی موارد ممکن است افزایش هم پیدا کند؛ ولی افراد جامعه در میانسالی و سالمندی افراد سالم و توانا و تولید کننده باقی خواهند ماند. به همین دلیل کشور ما باید ضمن حفظ، توسعه و تقویت امکانات و نیروی انسانی درمانی تلاش کند سهم قابل قبول از اعتبارات بخش سلامت را علاوه بر بیماری‌های غیر واگیر و بیماری‌های نو ظهور واگیر که باید برای آن آماده باشیم، به بخش پیشگیری از آنها اختصاص دهد.

هم اکنون بخش قابل توجهی از بودجه‌های درمانی صرف اقدامات تشخیصی و بعضا اقدامات درمانی غیر ضروری که در بعضی مواقع برای سلامت بیماران نیز غیر مفید است می‌شود. نظام درمان کشور باید تلاش کند تا این نوع هزینه‌ها را به حداقل ممکن برساند و همراه با فراهم آوردن دسترسی سریع‌تر و ساده‌تر به خدمات درمانی کیفیت این خدمات را بهبود بخشد. نگاهی به تجربیات کشورهای جهان به خصوص انگلستان، کانادا و سوئد در این مورد بسیار مفید است  .

به نقل از خبرگزاری ایسنا