برداشت‌های مردانه از مفهوم رجل سیاسی

تبعیض‌نژاد وتعصبات جنسیت در نامزدی ریاست جمهوری ممنوع!

محمد حسین زارعی استاد دانشگاه شهید بهشتی در تعریف لغوی رجال سیاسی گفت: در قانون اساسی آمده است داوطلبان پست ریاست جمهوری باید از رجال سیاسی و مذهبی باشند. استنباط بنده این است که در اینجا دو نکته قابل تامل وجود دارد، یک نکته در مورد رجال بودن و دیگری در مورد وصف سیاسی مذهبی بودن.

زارعی در مورد رجال بودن کاندیدا توضیح داد: رجل کلمه عربی است اگر به معنی لغوی آن توجه کنیم یعنی داوطلبان ریاست جمهوری الزاما باید مرد باشند و زنان حق کاندیداتوری پست ریاست جمهوری را ندارند و البته با این تحلیل این سوال پیش می‌آید‌ که این حق را باید برای خانم‌ها شناسایی کنیم یا نه؟ البته تفسیر لفظ به این سادگی نیست چون اگر برداشت ما مرد بودن باشد حقوق 50 تا 60 درصد از زنان و تابعین نظام مخدوش و تضییع می‌شود. وی ادامه داد: اما تحلیل دیگر این‌ است که از جهت لفظی در ادبیات عرب منظور از رجال جنس غالب است و منظور از جنس غالب نیز‌‌ همان مرد است. این استاد دانشگاه با اشاره به قرآن کریم که در مورد خداوند متعال از ضمیر مذکر استفاده می‌کند‌‌ تصریح کرد: این اصلا به معنای مرد بودن خداوند نیست چون خداوند جنسیت ندارد. در زبان عربی وقتی مخاطب چه مرد و چه زن باشد از ضمیر غالب آن استفاده می‌شود. حال چرا ما لفظ رجل را این‌گونه تحلیل ‌نکنیم که حقوق زنان و حق سیاسی زنان برای مشارکت در اداره امور کشور شناسایی نشود؟

به موجب قانون جنسیت نباید موجب تبعیض شود

این حقوقدان در تحلیل اصل 3 بند 14 قانون اساسی که حقوق زنان و مردان و حق تساوی برای هر دوجنس را در برابر قانون جزو تکالیف دولت جمهوری اسلامی به رسمیت شناخته است، اظهار داشت: در قانون اساسی اصل بر برابری است. در اصل 19 قانون اساسی آمده است که مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی ‌برخوردارند و رنگ‌،‌نژاد، زبان و مانند این‌ها سبب امتیاز نخواهد بود.

رفع تبعیض‌های ناروا از تکالیف دولت است

این استاد دانشگاه تاکید کرد: پس به موجب این قانون جنسیت نباید موجب تبعیض شود. با توجه به این نکته این سوال در ذهن تداعی می‌شود که اگر در کاندیداتوری ریاست جمهوری رجال به معنای مردان است پس چگونه اصل 19 و اصل 3 قانون اساسی برابری زن و مرد را پذیرفته و جنسیت را در برابری دخالت نداده و به عبارتی تبعیض را نپذیرفته. طبق اصل 3 قانون اساسی رفع تبعیض‌های ناروا از تکالیف دولت است.

در منشور حقوق بشر تبعیض یا رفتار تبعیض‌آمیز غیرقابل قبول است

این حقوقدان ادامه داد: ما در دهه 60 میلادی دو کنوانسیون حقوق بشری را شناسایی کردیم. کنوانسیون حقوق مدنی سیاسی و کنوانسیون حقوق اقتصادی ـ اجتماعی. به ویژه وقتی ما اعلامیه جهانی حقوق بشر را پذیرفتیم این اعلامیه جزو بدنه نظام حقوقی ما قرار گرفت، که طبق اعلامیه حقوق بشر فرصت برابر بین زن و مرد در دستیابی به فرصت‌های سیاسی ـ مدیریتی اداری و اجرایی را شناسایی کرده ضمن اینکه این، منشور حقوق بشر است و تبعیض یا رفتار تبعیض‌آمیز غیرقابل قبول است.

تفسیر شورای نگهبان از کلمه رجال‌‌ همان جنسیت مذکر است

زارعی در تفسیر کلمه رجال و رجل این گونه توضیح داد که رجل صرفا به معنای مرد نیست بلکه می‌توان از آن به تفسیری از رجال استناد کنیم که رجال به عنوان جنس غالب به کار گرفته شود و به نظر بنده ترجمه رجال مبتنی بر جنس غالب در قانون اساسی به عنوان شرط کاندیداتوری ریاست جمهوری نمی‌تواند تبعیض‌آمیز باشد. در این میان فقها و حقوقدانان در مورد رجال اتفاق‌نظر ندارند. تفسیر شورای نگهبان‌‌ همان جنسیت مذکر است و اساتید حقوق اساسی و عمومی و عالمان حقوق بشر بر این باورند که رجال نمی‌تواند باعث محدودیت و تبعیض میان زنان و مردان در دسترسی به مقامات و پست‌های سیاسی- اجرایی و مدیریتی باشد .

عرف کسی را که به احکام اسلامی پایبند است رجل مذهبی می‌داند

این حقوقدان در تعریف کلمه سیاسی ومذهبی بودن کاندیدا‌ها، توضیح داد: برای اینکه بدانیم چطور می‌شود یک فرد جزو رجال سیاسی یا مذهبی باشد و دیگری خیر، باید گفت: بهترین روش این است که ما به عرف جامعه مراجعه کنیم یعنی در عرف سیاسی چه کسی سیاسی یا در عرف مذهبی چه کسی مذهبی است؟ به عبارت دیگر مردم به چه کسی مذهبی یا سیاسی می‌گویند. بنابراین از نظر عرفی می‌توان گفت کسی که در فعالیت‌های سیاسی و حزبی مشارکت مستمر داشته به نحوی که مردم آن فرد را یک شخصیت سیاسی بشناسند رجل سیاسی و در مورد مذهبی بودن در عرف کسی که نماز می‌خواند، روزه می‌گیرد و به احکام اسلامی پایبند است به آن رجل مذهبی گفته می‌شود. زارعی تاکید کرد: البته تفسیر غالب در این زمینه در 34 سال بعد از انقلاب که ضمانت اجرا هم دارد همین است و بر همین اساس خانم‌ها چون در این چند سال شاهد این رویه‌ها بودند زیاد مایل به کاندیداتوری ریاست جمهوری نیستند ولی برخی از علمای دینی و مذهبی و مراجع با این شروط و این فهم از رجل مخالفند. این استاد دانشگاه اذعان داشت: برداشت غالب فقهی این است که زنان نمی‌توانند قاضی باشند ولی در مورد ریاست جمهوری اوضاع فرق می‌کند. وقتی زنان از قبل فرصت قرار گرفتن در پست‌های مهم سیاسی را ندارند در نتیجه به عنوان چهره‌های سیاسی مطرح نمی‌شوندکه همین امر سبب می‌شود زنان تجربه سیاسی بودن را هم کسب نکنند. پس در این شرایط زنان چطور می‌توانند رئیس‌جمهور شوند زیرا زمانی که درخواست کاندیداتوری ریاست جمهوری می‌دهند رد صلاحیت می‌شوند. چون سابقه کارهای اجرایی نداشته‌اند.

فرهنگ مردسالارانه اجازه انتخاب خانم‌ها برای پست‌های مهم را نمی‌دهد

زارعی در خاتمه خاطر نشان کرد: تا قبل از دولت نهم وزیری به عنوان وزیر زن نداشتیم رویه‌ای که بین دولتمردان و سیاستمداران مطرح بوده این است که زنان نمی‌توانند وزیر، رئیس سازمان و رئیس‌جمهور باشند و به نوعی فرهنگ مردسالارانه اجازه انتخاب خانم‌ها برای پست‌های مهم را نمی‌دهد. ولی خوشبختانه این تابو در دولت نهم شکسته شد و شاهد وزیر زن در کابینه دولت بودیم امید واریم به نوعی این فرهنگ در میان سیاسیون نهادینه شود و این تعصبات از میان برود.