تلاش دولت برای شکستن طلسم عضویت ایران در WTO

وزیر صنعت، معدن و تجارت در برنامه پیشنهادی خود به مجلس تلاش برای الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت را یکی از برنامه‌های اصلی خود اعلام کرده است. بد نیست بدانیم که ایران در حال حاضر بزرگترین اقتصاد جهان محسوب می‌شود که هنوز به عضویت سازمان جهانی تجارت درنیامده است.

به گزارش خبرنگار دانشجویان ایران (ایسنا)، براساس اطلاعاتی که روی سایت سازمان جهانی تجارت (WTO) قرار گرفته است تاکنون 159 کشور جهان به عضویت سازمان جهانی تجارت درآمده‌اند و 25 کشور نیز به عنوان ناظر در این سازمان حضور دارند.

نگاهی به کشورهایی که تاکنون عضو WTO نشده‌اند یا همچنان به عنوان ناظر در این سازمان حضور دارند نشان می‌دهد که ایران در بین این دسته از کشورها بزرگترین اقتصاد محسوب می‌شود.

افغانستان، الجزایر، آندورا، آذربایجان، باهاما، بلاروس، بوتان، بوسنی و هرزگوین، کومور، گینه استوایی، اتیوپی، واتیکان، ایران، عراق، قزاقستان، لبنان، لیبریا، لیبی، سائوتومه و پرنسیپ، صربستان، سیشل، سودان، سوریه، ازبکستان و یمن کشورهایی هستد که به عنوان ناظر در سازمان جهانی تجارت حضور دارند و هنوز به عضویت این سازمان درنیامده‌اند.

اما نکته کلیدی که در این بین خودنمایی می‌کند این است که ایران بزرگترین اقتصاد جهان محسوب می‌شود که تاکنون موفق به عضویت در سازمان جهانی تجارت نشده است. در گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا ایران از نظر حجم تولید ناخالص داخلی در سال 2012 در جهان به ترتیب در رده‌های 21، 22 و 21 قرار گرفته است. با این وجود تمام کشورهای بالاتر از ایران در این سه رده‌بندی تاکنون به عضویت WTO درآمده و ایران هنوز موفق به انجام چنین کاری نشده است.

جالب اینجاست که آخرین کشوری نیز که به عضویت این سازمان درآمده کشور هم زبان با ایران یعنی تاجیکستان است که در دوم مارس امسال عضو WTO شد.

به طور کلی عضویت در سازمان جهانی تجارت مستلزم پذیرفتن اصول و معاهدات متعددی است که مورد قبول کشورهای عضو قرار گرفته ‌است. این مراحل شامل تقاضای عضویت، پذیرش درخواست (الحاق به عنوان عضو ناظر)، تدوین گزارش سیاست‌های تجاری کشور، تشکیل گروه کاری الحاق و در نهایت مذاکرات دوجانبه و چندجانبه‌ای به ‌منظور تعیین شرایط عضویت و حصول توافق برای الحاق است.

نخستین ویرایش یادداشت نظامنامه تجارت خارجی (گزارش رژیم تجاری ایران) در سال 1378 تهیه شده که طی سنوات بعد متناسب با تغییرات در قوانین و مقررات گزارش اولیه به طور مکرر مورد بازبینی و تکمیل قرار گرفته ‌است.

دو ماه پس از پذیرش درخواست الحاق ایران توسط شورای عمومی سازمان جهانی تجارت در پنجم خردادماه سال 1384، آخرین ویرایش گزارش رژیم تجاری برای بررسی و ارائه نظرات دستگاه‌ها، انجام بررسی‌ها و اعمال تغییرات و تعدیلات لازم در سال 1385 به دولت ارائه شد. بررسی درخواست عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت 9 سال به طول انجامید. به نحوی که تا پنج سال تقاضای عضویت ایران در شورای عمومی سازمان مطرح نشد و پس از طرح نیز تا چهار سال اجماع در این زمینه صورت نگرفت و در نهایت پس از 9 سال درخواست ایران در پنج خرداد 1384 با اجماع کشورها مواجه و پذیرفته شد و ایران به عنوان عضو ناظر پذیرفته شد. تمام اینها در حالی است که میانگین زمان عضویت دیگر کشورهایی که سال 1995 به این سو، در سازمان عضو شده‌اند حدود هفت سال بوده ‌است.

ایران در آبان 1388 متن گزارش رژیم تجاری خود را تقدیم دبیرخانه سازمان تجارت جهانی کرد. بعد از آن، گزارش رژیم تجاری ایران در بین اعضای سازمان تجارت جهانی توزیع شد و اعضای سازمان تجارت جهانی سوالات خود را از ایران مطرح کردند که سری اول سوالات که شامل 700 سوال بود به وزارت وقت بازرگانی ایران در اسفند 1388 ارسال شد. اما در خصوص رئیس گروه کاری الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی، با آنکه توافق بر سر رئیس گروه کاری الحاق ایران صورت گرفته‌ است، آمریکا از قرار گرفتن تعیین رئیس گروه کاری الحاق در دستور جلسه شورای عمومی سازمان تجارت جهانی جلوگیری می‌کند.

براساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت آخرین اقدام انجام شده در این وزارتخانه مرتبط با سازمان جهانی تجارت ارائه پاسخ‌های تهیه شده درباره رژیم تجاری ایران به سازمان جهانی تجارت در آبان سال 1390 و توزیع این پاسخ‌ها بین اعضای این سازمان در آذر همان سال بوده است. ضمن اینکه از آن مدت تاکنون نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت چندین کارگاه‌های آموزشی را نیز برای کارشناسان اعزامی به سازمان جهانی تجارت برگزار کرده است.

بعد از تشدید تحریم‌ها علیه کشورمان در سال گذشته و امسال امیدها نسبت به عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت کمرنگ‌تر از قبل شد. به طوری که رئیس سازمان توسعه تجارت اواخر سال گذشته در گفت‌وگو با ایسنا درباره آخرین وضعیت الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت این طور عنوان کرد که با توجه به شرایط تحریمی به وجود آمده این موضوع دور از دسترس شده است.

باید دید با توجه به روی کار آمدن دولت یازدهم که شعارش تدبیر و امید و رویکردش اعتدال است آیا می‌توان پس از سال‌ها انتظار سرانجام شاهد عضویت ایران در یکی از بزرگترین و معتبرترین سازمان‌های اقتصادی جهانی باشیم. بدون شک عضویت در WTO بدون مشارکت همه بخش‌های دولتی و غیردولتی اعم از اقتصادی و سیاسی ممکن نخواهد بود.

تلاش برای عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت که در برنامه پیشنهادی محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت قرار گرفته نشان می‌دهد که رویکرد دولت یازدهم به عضویت کشورمان در سازمان جهانی تجارت جدی است.