تابوی کودک حلال زاده باید بشکند

 سیدمجتبی‌موسوی در بیان قوانین فرزندخواندگی،توضیح داد: در 29 اسفند 1353 قانونی مطابق با شرع تصویب شد. که در حال حاضر تمام محاکم و قضات به این قانون استناد کرده حکم فرزند خواندگی صادر می‌کنند. در سال 88 لایحه حمایت از کودکان بی‌سرپرست در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که هم اکنون این لایحه در شورای نگهبان است. این لایحه قانون قبلی را ارتقا داده و مکمل آن است وخلأ‌های قانون فعلی را پوشش داد. البته ممکن است ایراداتی هم داشته باشد.

 دادخواست فرزندخواندگی باید در محل اقامت زوجین تنظیم شود

این حقوقدان به بررسی یکی از شرایط زوجین برای سرپرستی کودک پرداخت و توضیح داد: براساس قانون هر زن و شوهری که حداقل 5 سال از ازدواج آن‌ها بگذرد و صاحب فرزند نشوند این حق را دارند که دادخواست فرزند خواندگی بدهند. این دادخواست باید به طرفیت بهزیستی در همان محل اقامت خود تنظیم شود. چون براساس قوانین وظیفه نگهداری از کودکان بی‌سرپرست در اختیار بهزیستی است. مثلاً زوجینی که در تهران زندگی می‌کنند اگرتمایل به فرزند خواندگی کودکی در بندرعباس را داشته باشند باید دادخواست خود را به طرفیت بهزیستی بندرعباس در دادگاه تهران تنظیم ‌کنند.

موسوی به شرایط زوجین برای پذیرش فرزندخوانده پرداخت و خاطر نشان کرد: 1-زوجین نباید محکومیت کیفری مؤثر نداشته یعنی مرتکب جرائم عمدی نشده باشند. 2- بیماری روانی در حد جنون و سفاهت نداشته باشند. 3-زوجین بیماری‌های واگیردار و صعب‌العلاج نداشته باشند.4- معتاد به الکل و مواد مخدر و سایر اعتیادات مضره نباشند. وقتی زوجین دادخواست خود را به دادگاه ارائه دادند دادگاه برای احراز این موارد زوجین را به مراکز قانونی (مرکز سوءپیشینه قوه‌قضاییه و پزشکی قانونی) ارجاع می‌دهد. طبق قانون هرگاه زوجین به دلایل پزشکی بعد از گذشت 5 سال نتوانند صاحب فرزند شوند می‌توانند به دادگاه مراجعه و دادخواست سرپرستی تنظیم کنند. ولی در صورتی که مراکز پزشکی صریحا اعلام کنند این زوج صاحب فرزند نمی‌شوند قید 5 سال حذف می‌شود.

 باید سن کودک از 12 سال کمتر باشد

این حقوقدان در مورد شرایط کودکان برای فرزند‌خواندگی، توضیح داد: 1- سن کودک از 12 سال کمتر باشد 2-هیچ یک از پدر یا جدپدری یا مادر طفل شناخته نشده یا در قید حیات نباشند (طبق قانون مدنی پدر و جد پدری ولی قهری طفل محسوب می‌شوند و مادر در مقام حضانت کودک عهده دارد) 3-کودکانی که به مؤسسه عام‌المنفعه سپرده شده باشند (مصداق مؤسسه عام‌المنفعه همان بهزیستی است) و 3 سال تمام پدر جد پدری و مادری مراجعه نکرده باشند. برخی همکاران قضایی برداشت اشتباه می‌کنند و بچه‌ای که مثلا در زلزله خانواده خود را از دست داده را بعد از 3 سال به فرزند خواندگی می‌سپارند در صورتی که گزارش نیروی انتظامی مبنی بر فوت پدر و مادر و جد پدری کودک کفایت می‌کند و می‌توان بچه را از همان روز اول به فرزند خواندگی سپرد. بچه هرچه زودتر در آغوش خانواده قرار داد قطعاً آثار روانی و مثبتی خواهد داشت. بچه‌ای که در بهزیستی است برچسب سرراهی به او ‌خورده و هیچ بچه‌ای دوست ندارد که به نام بچه بهزیستی معروف شود. در مواردی که پدر و مادر به دلیل جرائم متعدد به زندان معرفی می‌شوند از طریق قاضی کیفری بچه آن‌ها به بهزیستی سپرده می‌شود. وقتی پدر و مادر حتی بعد از آزادی به ملاقات بچه هم نمی‌روند و اقدام به گرفتن فرزندشان از بهزیستی نمی‌کنند این از مصادیقی است که بچه باید 3 سال در بهزیستی بماند بعدا این طفل را به فرزند خواندگی بسپارند.

 حکم فرزند خواندگی از معتبرترین احکام است

موسوی با بیان اینکه فرزندخواندگی از افتخارات ماست ادامه داد: در دنیا حکم فرزندخواندگی از معتبرترین احکام است. تنها موردی که می‌توان برای کودک شناسنامه (در صورتی که بچه‌ای فرزند واقعی خانواده نباشد) گرفت فقط حکم فرزند خواندگی است. در صورتی که بچه در بهزیستی بزرگ شود و پدر و مادرنداشته باشد طبق ماده 17 قانون ثبت احوال باید با نام‌های فرضی و نام خانوادگی فرضی و آزاد برای بچه شناسنامه صادر شود. ماده 14 قانون با صراحت اعلام می‌کند وقتی حکم فرزندخواندگی صادر شد ثبت احوال مکلف است این رأی را اجرا و برای بچه شناسنامه صادر و نام‌خانوادگی زوج و اسم زوج و زوجه را در شناسنامه قید کند.

وی در پاسخ به این سوال که با وجود شناسنامه چطور می‌توان تشخیص داد این بچه فرزند واقعی خانواده است یا فرزند خوانده است؟ توضیح داد: معمولاً نسخه‌ای از رأی دادگاه در مرکز ثبت احوال باقی می‌ماند و ثبت احوال در قسمت توضیحات شناسنامه بچه، شماره دادنامه را قید کند. پس نیازی به توضیحات اضافی در مورد فرزند خواندگی در شناسنامه کودک نیست.

 باردار شدن زوجه موجب فسخ سرپرستی نخواهد بود

این حقوقدان ادامه داد: در صورتی که زوجین طفلی را به سرپرستی قبول کنند و خودشان صاحب فرزند شوند طبق قانون، باردار شدن زوجه یا تولد کودک در خانواده سرپرست در دوران آزمایشی یا پس از صدور حکم (دائم و گرفتن شناسنامه) موجب فسخ سرپرستی نخواهد بود. از موارد فسخ وقتی است که پدر و مادر واقعاً توانایی وشرایط نگهداری فرزند خوانده را نداشته باشند است. طبق قانون فقط در موارد ذیل حکم فرزندخواندگی قابل فسخ است. 1ـ تقاضای دادستان در صورتی که سوءرفتار یا عدم اهمیت و شایستگی هر یک از زوجین سرپرست برای نگهداری طفل محرز باشد، 2-در صورتی که سرپرست، قدرت و توانایی مالی خود را از دست بدهد مثلا ورشکست شود.

 نوه هم در صورت فوت پدر از جد پدری ارث نمی برد

موسوی با بیان اینکه نوه هم در صورت فوت پدر از جد پدری ارث نمی برد، تصریح کرد: اگر پدر بچه‌ای فوت کرد ولی قهری جد پدری است اگر از پدر هیچ محل درآمدی نباشد نفقه نوه به عهده جد پدری است اما نوه از جد پدری ارث نمی‌برد. اینجا کسی اعتراض نمی‌کند ولی در مورد فرزندخواندگی عنوان می‌شود تا ثروت نداشته باشی سرپرستی تعلق نمی‌گیرد.

 کودکان نیازمند عاطفه‌اند، نه ارث و ثروت

موسوی با بیان اینکه بچه تا دو سالگی عاطفه و ضربان قلب مادر را می‌خواهد و ارث و ثروت فعلاً به درد او نمی‌خورد ادامه داد: برخی همکاران موضوع ارث را آن‌قدر بزرگ می‌کنند که سد بزرگی در راه فرزند خواندگی می‌شود. چه در قانون قدیم و چه در قانون جدید مصلحت کودک مدنظر قانونگذاران است و کودک باید در جایی که آرامش دارد زندگی کند. گاهی اوقات این سخت‌گیری‌ها از طریق قضات به خانواده‌ها تحمیل می‌شود و گاهی اوقات جامعه و خانواده‌ها خود باعث طولانی‌تر شدن این پروسه می‌شوند.

 رابطه عاطفی بین زوج و فرزند مسئله محرم شدن را حل می‌کند

این قاضی خاطر نشان کرد: برخی از زوجین برای مسئله محرم شدن از قاضی تقاضای کمک می‌کنند در صورتی این مسئله محرم شدن تکلیف مراجع تقلید است و این حکم فردی است در صورتی قاضی حکم اجتماعی می‌دهد. اگر رابطه عاطفی بین زوج و فرزند برقرار شود محرم شدن و ارث به فرزند هم درست خواهد شد.

این حقوقدان با بیان اینکه فرزند مسلمان را هم نمی‌توان به اتباع سایر ادیان داد، گفت: در اسلام بحثی مطرح است که غیرمسلمان نباید بر مسلمان تسط پیدا کند. حال اگر در بیمارستانی که هم مسلمان و هم غیرمسلمان به آن مراجعه می‌کنند کودکی به دنیا آمد که مشخص نیست بچه مسلمان است یا غیر مسلمان، اصراری نیست که بیش از آن مبادرت به تحقیق برای دین آن بچه شود همین که یقین نداریم کفایت می‌کند. اما اگر زوجین غیر مسلمان (ادیانی که در احوال شخصیه به رسمیت شناخته شده) دادخواست فرزند خواندگی برای کودکان هم کیش خود را دادند، قاضی باید حکم به سرپرستی بدهد.

موسوی ادامه داد: طبق قانون قدیم هر زن و شوهر مقیم ایران می‌توانند تقاضای سرپرستی کودک از دادگاه داشته باشند. بسیاری از زوجین ایرانی مقیم خارج از کشور با این قانون نمی‌توانستند سرپرستی کودک را بگیرند. قوانین احوال شخصیه طوری باید تنظیم شود که ایرانیان مقیم خارج از کشور هم بتوانند از این قوانین استفاده کنند. در ماده 6 قانون مدنی آمده است قوانین مربوط به احوال شخصیه از قبیل نکاح طلاق و اهلیت اشخاص و ارث در مورد تمامی اتباع ایران ولو اینکه مقیم خارج باشند اجرا می‌شود. به‌گفته برخی از حقوقدانان فرزندخواندگی هم از احوال شخصیه است ضمن اینکه بسیاری از خانواده‌ها که مقیم خارج از کشور هستند و به ایران رفت و آمد می‌کنند طبق قانون سال 1353 به‌دلیل اینکه در ایران اقامت ندارند نمی‌توانستند فرزند خوانده بگیرند ولی در قانون جدید این مشکل رفع شده است و زوجین ایرانی که در ایران اقامت ندارند هم می‌توانند مبادرت به گرفتن سرپرستی کودک کنند و حتی نیازی به مراجعه زوجین به ایران نیست بلکه می‌توانند درخواست خود را از طریق مکانیسم وزارت امور خارجه و سفارت ایران اعلام کنند و بهزیستی مکلف است به آن‌ها فرزند واجد شرایط معرفی کند و این یکی از شاخص‌های مهم این لایحه جدید است.

 دختران بالای 30 سال می‌توانند دادخواست فرزندخواندگی بدهند

این قاضی تصریح کرد: در این لایحه کسانی که تمایل به سرپرستی دارند 3 دسته شده‌اند. 1ـ زوجینی که صاحب اولاد نمی‌شوند 2ـ زوجینی که اولاد دارند و باز تمایل به گرفتن فرزند دارند 3ـ  خانم مجرد اعم از اینکه مجرد می‌ماندیا بعدها ازدواج کند یا قبلاً شوهر کرده ودر حال حاضر مجرد زندگی می‌کند و صلاحیت فرزندخواندگی داشته باشد از جمله اینکه کمتر از 30 سال نباشد می‌تواند یک دختر به عنوان فرزندخوانده داشته باشد. هدف این است که هرچه زودتر بچه در کانون خانواده قرار گیرد . روانشناسان و مسئولان معتقدند که تربیت بچه باید در کانون خانواده صورت گیرد.

 پروسه قبولی سرپرستی کودک طولانی نیست

موسوی پروسه قانونی برای قبولی سرپرستی کودک را طولانی ندانست و ادامه داد: برخی اوقات شرایط پدر و مادر و اصرار آن‌ها برای جنسیت یا سن کودک خیلی تأثیرگذار است. شاید لازم باشد قبل از دادخواست حتماً زوجین نزد روانپزشک رفته و موضوع را با وی در میان بگذارند. فرض بگیریم خانواده، کودک را انتخاب و بهزیستی چنین کودکی را در اختیار داشته باشد دادگاه تعیین وقت می‌کند معمولاً قرار آزمایشی در همان جلسه اول صادر می‌شود. قرار که صادر شد مرحله تحویل کودک به خانواده می‌رسد که به محض تحویل کودک به خانواده دوره آزمایش شروع می‌شود.بنابراین پروسه طولانی نیست.

 مصلحت کودک گاهی ایجاب می‌کند که دوره آزمایشی حذف شود

این حقوقدان توضیح داد: در موارد نادر مصلحت کودک ایجاب می‌کند که این دوره آزمایشی حذف شود ما نظریه اداره حقوقی داریم که این اداره به صراحت اعلام کرده اگر در مواردی مصلحت کودک ایجاب کند دوره آزمایشی حذف می‌شود و تشخیص مصلحت کودک با قاضی است. قاضی می‌تواند این دوره را حذف کند. برای مثال پدر و مادر، در دوره آزمایشی مجبور به عزیمت به خارج از کشور باشند و بچه شناسنامه لازم دارد. یا کودکی 6 ساله که برای مدرسه رفتن نیاز به شناسنامه دارد. اگر 6 ماه آزمایشی طی شود بچه از درس عقب می‌ماند. یا بچه‌ای که بیمار است و باید بیمه و تحت درمان قرار گیرد و نیاز به شناسنامه دارد.

 خانواده‌ها، بچه حلال‌زاده می‌خواهند

برخی اوقات خانواده‌ها سنتی فکر می‌کنند و عنوان می‌کنند بچه حلال زده می‌خواهیم. در صورتی که این تابوها باید شکسته شود. آمادگی زوجین و خانواده‌هاشان و اصرار خانواده‌ها برسرپرستی نوزاد چند روزه را نیز می‌توان از مواردی دانست که باعث افزایش زمان این روند می‌شود دانست.

این قاضی با توجه به ماده 2 این قانون تصریح کرد: این سرپرستی به تأمین منافع مادی و معنوی طفل برقرار می‌شود ولی در هر حال از موجبات ارث نخواهد بود خرید بورس، وصیت و افتتاح حساب بانکی می‌تواند آینده طفل را تضمین کند. رویه بنده اخذ تضمین محضری از خانواده است که برخی از خانواده‌ها وصیت به ثلث می‌کنند.

لایحه جدید قانون قبلی را ارتقا و خلأ‌های آن را پوشش داد

بعد از 5 سال از ازدواج می‌توان دادخواست فرزند خواندگی داد

برای درخواست فرزند خواندگی زوجین نباید محکومیت کیفری داشته باشند

حکم فرزندخواندگی معتبرترین احکام در دنیاست

زوجین برای مسئله محرم شدن از قاضی تقاضای کمک می‌کنند

در برخی موارد مصلحت کودک ایجاب کند که دوره آزمایشی حذف شود

برخی همکاران ارث نبردن کودک را سد بزرگی در راه فرزند خواندگی قرار می‌دهند

ایرانیان مقیم خارج از کشور هم باید بتوانند کودکی را به فرزندی قبول کنند

به دلیل نداشتن خانه یا ثروت بچه‌ای را از آغوش گرم خانواده محروم نکنیم