سوگواری برای مردی که با موسیقی به آرامش رسید

محمد رضا  لطفی درباره‌ی موسیقی گفته بود: «نمی‌دانم چه زمانی عاشق موسیقی شدم. من در موسیقی سقوط کردم، اما زمانش در خاطرم نیست. شاید از چهار سالگی جوانه‌ی عشق به آن در من زده شده باشد و به‌نوعی موسیقی تمام وجود من را فراگرفت و احساس کردم که چیزی به‌جز موسیقی من را آرام نمی‌کند.»

به گزارش خبرنگار بخش موسیقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، جمعه، 12 اردیبهشت‌ماه نوازنده‌ی سپیدموی «چهره به چهره»، «معمای هستی»، «قافله‌سالار» و «وطنم ایران» سازش را برای همیشه زمین گذاشت و جامعه‌ی موسیقی ایران را از هنرنمایی پنجه‌هایش بر تار محروم کرد.

وقتی لطفی 18 ساله بود، پس از سفر به تهران، زندگی‌اش با موسیقی و تار گره خورد. در نوای سه‌تار او، یاد «ابوالحسن صبا» زنده است. نوای موسیقی قطعه‌ی «ای برادر» لطفی با صدای «شهرام ناظری» هنوز جزو زیباترین و خاطره‌انگیزترین نواهای موسیقی ایران است.

هنرمندان برجسته‌ی موسیقی کشور درپی درگذشت این نوازنده‌ی پیشکسوت، تأسف و سوگواری خود را برای این ضایعه ابراز کردند.

«آن نغمه سرا از تو چرا جدا شد»

حسین علیزاده، نوازنده و آهنگساز، در پیامی کوتاه برای درگذشت این نوازنده تار، گفت: «محمدرضا لطفی از ما جدا شد ... ملت ایران، امروز در سوگ خاطرات و زندگی عاشقانه‌شان نشسته‌اند، تا جاودانه نغمه‌هایش را بر لب داشته باشند. یاد و خاطره محمدرضا لطفی جاودان.»

برای از دست دادن «لطفی» زود بود

رهبر سابق ارکستر ملی موسیقی ایران نیز درباره محمدرضا لطفی گفت: هنوز برای از دست دادن «محمدرضا لطفی» زود بود؛ او می‌توانست بماند، کار کند و در موسیقی سنتی ایران تأثیرگذار باشد.

فرهاد فخرالدینی درباره‌ی آشنایی‌اش با این نوازنده‌ی پیشکسوت، اظهار کرد: آشنایی و دوستی ما به حدود سال‌های 1350 که ایشان در هنرستان، نزد آقای علی‌اکبر شهنازی مشغول فراگیری موسیقی بود، بازمی‌گردد. آن زمان من هم‌کلاس‌هایی داشتم و او گاهی به من سر می‌زد و سوالاتی درباره‌ی تئوری موسیقی می‌پرسید.

او ادامه داد: همان‌جا بود که از سلوک، ادب و رفتار این جوان خوشم آمد. مدتی بعد که من رهبر ارکستر رادیو و تلویزیون ملی ایران بودم، آقای معروفی، نتی را آوردند که محمدرضا لطفی آن را ساخته بود و روی قطعه‌ی «بمیرید، بمیرید» مولانا ساخته و تنظیم شده بود. این قطعه با رهبری من در ارکستر رادیو و تلویزیون ملی اجرا شد و پس از پخش، بسیار مورد توجه قرار گرفت.

رهبر سابق ارکستر ملی ایران همچنین اظهار کرد: همکاری ما با هم تا مدت‌ها ادامه داشت. او انسان فعالی بود و دوستان زیادی را دور هم جمع کرد و با تشکیل گروه‌های «شیدا» و «عارف» کارهای خوبی در حوزه‌ی موسیقی ارائه کرد. یکی از معروف‌ترین کارهای ایشان که من رهبری آن را برعهده داشتم، قطعه‌ی «داروگ» بود که روی شعری از نیما یوشیج ساخته شد. این قطعه حال و هوا و ملودی زیبایی داشت و با فضای شعر نیما متجانس بود.

فخرالدینی با اشاره به کم‌رنگ شدن فعالیت مشترکش با محمدرضا لطفی، بیان کرد: در سال 1358 که من از رهبری ارکستر رادیو و تلویزیون ملی کناره‌گیری کردم، همکاری ما کم‌رنگ شد و هر کسی به راه خود رفت. لطفی هم مدتی را در خارج از کشور بود و فعالیت‌هایی در آنجا داشت. ما مانند گذشته، همدیگر را نمی‌دیدیم، اما دورادور از حال هم باخبر بودیم.

او در پایان افزود: از شنیدن خبر درگذشت محمدرضا لطفی بسیار متأثر هستم. او می‌توانست همچنان بر موسیقی سنتی ما تأثیر بگذارد.

«محمدرضا لطفی» از مراجع موسیقی ایران بود

علیرضا قربانی نیز با اظهار تأسف از درگذشت محمدرضا لطفی، گفت: «لطفی» یکی از مراجع موسیقی ما و حلقه‌ی اتصال نسل قدیم و نسل جدید موسیقی ایرانی بود. او به‌دلیل ارتباط با بزرگانی مانند هرمزی، فروتن، برومند، صفوت و شهناز یکی از حلقه‌های رابط نسل قدیم و نسل جدید موسیقی بود و یکی از مطرح‌ترین و مستندترین نوازندگان تار در ایران به‌شمار می‌رفت.

او همچنین اظهار کرد: این چند وقت که از حال ایشان خبردار بودم، هر جا می‌نشستم می‌گفتم که برای «محمدرضا لطفی» دعا کنید. او یکی از اثرگذارترین افراد در شناخت و معرفی موسیقی، گروه‌نوازی و تک‌نوازی بود و شاید هیچ‌کدام از موسیقی‌دانان دیگر، اثرگذاری ایشان را نداشتند.

قربانی همچنین افزود: «لطفی» چه در اوایل انقلاب در زمینه‌ی موسیقی حماسی و چه بعد از آن، یکی از اثرگذارترین افراد بود و در رواج موسیقی ایرانی نقش بسزایی داشت. من به‌عنوان عضوی از خانواده‌ی موسیقی ایران درگذشت این استاد را تسلیت می‌گویم.

تأثیر آثار «محمدرضا لطفی» در موسیقی ملی محسوس است

رییس کانون آهنگ‌سازان سینمای ایران نیز گفت: آثار موسیقی «محمدرضا لطفی» به‌عنوان یادگاری ارزشمند برای نسل‌های آینده خواهد ماند. او از شاگردان برجسته‌ی دانشگاه تهران در رشته‌ی تار در زمینه‌ی موسیقی ملی بود. شیوه‌ی کار ایشان چه در نوازندگی، چه در آهنگ‌سازی و چه در حلقه‌ی ارتباط با موسیقی ملی، از گذشته تا امروز جایگاه ممتازی داشته است.

محمد سریر ادامه داد: در دیدار آخری که با ایشان در بیمارستان داشتم، با هم صحبت کردیم و امروز که خبر درگذشت ایشان را شنیدیم، بسیار متأسف شدم. تأثیر کارهای ایشان در حوزه‌ی موسیقی ملی ما محسوس است. قطعا آثاری که ایشان خلق کردند، همان‌طور که در گذشته بود، در آینده هم خواهد ماند و یادگار ارزشمندی است.

سریر افزود: تأثیر کارهای ایشان را بی‌شک در سال‌های آینده و در نسل آینده‌ی موسیقی ایران خواهیم دید.

گویی آسمان با موسیقی‌دانان عداوت می‌ورزد

کیوان ساکت از هنرمندان پیشکسوت عرصه‌ی موسیقی درباره‌ی زنده‌یاد محمدرضا لطفی، گفت: دو - سه سال گذشته، اندوهناک‌ترین سال‌ها برای موسیقی ایران بود؛ موسیقی ایرانی شمار زیادی از هنرمندان کم‌نظیر خود را از دست داد. گویی آسمان با هنرمندان عرصه‌ی موسیقی عدوات می‌ورزد. استاد لطفی که در مدت چند دهه، یکی از تأثیرگذارترین هنرمندان عرصه‌ی موسیقی ایران بود، متأسفانه در «روز معلم» از میان ما رفت. کمتر کسی است که به موسیقی ایرانی علاقه‌مندی، انس و الفت داشته باشد و نام لطفی را نشنیده باشد.

او ادامه داد: استاد «محمدرضا لطفی» بیشترین تأثیر خود را در دهه‌های 50 و 60 روی موسیقی ایران گذاشت و خواننده‌های بسیاری در کنار این مرد هنرمند رشد کردند و جزو چهره‌های سرشناس موسیقی شدند.

ساکت بیان کرد: سروده‌هایی که اول انقلاب و به‌مناسبت پیروزی انقلاب ساخته و به‌وسیله‌ی خوانندگان مطرحی مانند استاد محمدرضا شجریان و استاد شهرام ناظری اجرا شدند، در حافظه‌ی تاریخی مردم خواهند ماند. نوازندگی «محمدرضا لطفی» برگرفته از شیوه‌ی اساتید لطف‌الله مجد و علی‌اکبرخان شهنازی و در برخی موارد استاد جلیل شهناز بود.

او اظهار کرد: به‌خوبی به یاد دارم که در زمان نوجوانی و جوانی، هنگامی که به فراگیری موسیقی مشغول بودم، هر صدای تاری که در هر نواری در دسترس ما قرار داشت، سرمشق و الگویی برای یاد گرفتن من بود. در این میان، سهم استاد «محمدرضا لطفی» از بقیه بیشتر بود و تأثیر بسیاری روی تارنوازی دوره‌ی نوجوانی من داشت.

ساکت با بیان این‌که هرچند در مواردی، اختلاف سلیقه بین هنرمندان وجود دارد، اما نمی‌توان منکر خدمات و زحمات لطفی در راه موسیقی ایرانی شد، افزود: من درگذشت این هنرمند فقید را از صمیم قلب به خانواده و جامعه‌ی موسیقی ایران تسلیت عرض می‌کنم.

«محمدرضا لطفی» وزنه‌ای در تارنوازی ایران بود

حسام‌الدین سراج نیز در پی درگذشت محمدرضا لطفی اظهار کرد: استاد «محمدرضا لطفی» از وزنه‌های تارنوازی در ایران بود. لطفی در موسیقی ایران، وزنه‌ی سنگینی به‌شمار می‌آمد و آهنگ‌های جالبی ساخته بود که برای همه، ارزشمند و ماندگار است.

او افزود: من درگذشت این استاد را به همه‌ی صاحبان ذوق و جامعه‌ی هنری ایران تسلیت می‌گویم.

متأسفم که لطفی به این راحتی رفت

مجید انتظامی نیز پس از شنیدن خبر درگذشت محمدرضا لطفی در جملاتی کوتاه گفت: بسیار متأسفم که کسانی مانند محمدرضا لطفی که در کار خود استاد هستند، به این راحتی از جمع ما می‌روند. من هیچ‌وقت با لطفی همکاری نداشتم، اما همیشه از شنیدن کارهای او لذت می‌بردم.

همه کارهای «لطفی» بهترین بودند

درویش‌رضا منظمی - موسیقی‌دان و نوازنده‌ی کمانچه - نیز گفت: تا سال‌ها باید مدیون زحمت‌های «محمدرضا لطفی» در حوزه‌ی موسیقی سنتی باشیم. سال 1353 با مرحوم محمدرضا لطفی، گروه «شیدا» را راه‌اندازی کردیم و بنا به دلایلی، من در سال 1356 از این گروه جدا شدم، البته آن گروه در سال 1357 و هم‌زمان با انقلاب اسلامی، فعالیت خود را متوقف کرد.

این استاد کمانچه تأکید کرد: تا سال‌ها باید مدیون زحمت‌های بی‌دریغ «محمدرضا لطفی» در حوزه‌ی موسیقی سنتی باشیم. اگر بخواهم یکی از آثار لطفی را به‌عنوان بهترین کار او انتخاب کنم، بی‌انصافی است، چراکه همه‌ی کارهای او بهترین بودند.

به گزارش ایسنا، محمدرضا لطفی امروز براثر ابتلا به سرطان در بیمارستان «پارس» تهران درگذشت. راه‌اندازی گروه «شیدا» در سال 1354 از مهم‌ترین فعالیت‌های هنری او بود. لطفی همچنین همراه گروه «عارف» به سرپرستی حسین علیزاده، به بازخوانی و اجرای دوباره‌ی آثار گذشتگان پرداخت. او بعدها کانون موسیقی «چاووش» را راه‌اندازی کرد.

براساس اعلام، زنده‌یاد استاد «محمدرضا لطفی» قرار است طبق وصیت خودش در زادگاهش - گرگان - به خاک سپرده شود.

یکی از آثار موسیقی برجسته‌ی استاد محمدرضا لطفی «چشمه نوش» است که در دستگاه «راست پنجگاه» نواخته شده است. «چشمه نوش» نام آلبومی با صدای «محمدرضا شجریان» و نوازندگی «محمدرضا لطفی» است که در سال 1372 در پاریس به‌شکل زنده اجرا شد.

«محمدرضا لطفی» آثار درخور توجهی را در دستگاه «راست پنجگاه» که یکی از هفت دستگاه موسیقی سنتی ایرانی است، نواخته که مورد توجه فراوان در داخل و خارج از کشور قرار گرفته است.

دستگاه «راست پنجگاه» را می‌توان یکی از دستگاه‌های بسیار قدیمی دانست. این دستگاه بسیار شبیه به «ماهور» است و باید گوش نوازنده یا خواننده بسیار دقیق و آشنا به این دستگاه باشد. محمدرضا لطفی همراه محمدرضا شجریان، آثار بسیار زیبا و شاخصی را در این دستگاه ارائه کرده‌اند که از جمله‌ی آن‌ها به «راست پنجگاه» اجرای حافظیه‌ی شیراز، چشمه‌ی نوش و قافله‌سالار می‌توان اشاره کرد.