ریزگردهای سمی گاوخونی به پایتخت می‌رسند

یک عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: گاوخونی، کانون جدید ریزگردهای سمی است.

سید احمد خاتون‌آبادی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه اصفهان، با هشدار درباره وضعیت اسفبار تالاب گاوخونی گفت: براساس تحقیقات صورت گرفته به وجود عناصر فلزی سنگین همچون سرب، کادمیم و جیوه که از پساب صنایع به تالاب وارد شده است پی برده‌ایم و این در حالی است که علف‌ها و نیزار خشک شده تالاب نیز در حال نابودی کامل است.

این استاد رشته کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان تاکید کرد: به‌زودی و در صورت بی‌توجهی به احیای زنده‌رود و اعطا نشدن حق‌آبه تالاب گاوخونی، کانون جدید بحران ریزگرد سمی در کشور در تالاب گاوخونی شکل می‌گیرد و غبار و ذرات سمی ذکر شده با ورود جریان‌های بادی شرق به غرب در فصل تابستان، تا پایتخت کشور نیز انتشار خواهد یافت.

خاتون‌آبادی بیان کرد: توسعه صنایع در استان غیراصولی صورت گرفته چراکه تولید 70 درصد فولاد کشور در استان اصفهان با استفاده آب زاینده‌رود کار بی‌معنا و نادرستی بوده است.

وی افزود: مشیت الهی بر این قرار گرفته است که میلیون‌ها سال قبل کویر مرکزی ایران توسط رودخانه زاینده‌رود که از زاگرس سرچشمه گرفته شکافته شود تا سکونت‌گاهی مناسب برای ایجاد تمدن شکوهمند در منطقه مرکزی ایران فراهم شود.

خاتون‌آبادی بیان کرد: اساسا حق‌آبه‌های زنده‌رود و طومار منسوب به شیخ بهایی متعلق به قبل از اسلام و براساس منابع تاریخی به دوران اردشیر بابکان ساسانی برمی‌گردد که در دوران صفوی، شیخ بهایی آن را بازنگری و در تنفیذ و مشروعیت بخشیدن به آن نقشی مهم داشته است. موید این امر، ثبت میزان حق‌آبه‌های افراد در قباله‌های زنان این منطقه است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا رعایت حقوق طومار مذکور با جمعیت و شرایط اقتصادی فعلی، کارایی دارد؟ تصریح کرد: جمعیت، یک نرخ خالص دارد، به این معنا که به ازای زاد و ولد نرمال عده‌ای نیز فوت می‌کنند که ماحصل آن باید محاسبه شود اما نرخ ناخالص مربوط به بخشی از جمعیت است و شامل مهاجرانی است که به علت توسعه نامتوازن به ویژه در بخش صنعت وارد یک منطقه می‌شوند.

ایجاد سد زاینده رود و توهم وجود آب بی‌حد

وی گفت: ایجاد سد زاینده‌رود، توهم وجود بی‌حد آب را در دهه‌های قبل ایجاد کرد و باعث شکل‌گیری صنایع بزرگی همچون ذوب‌آهن شد که مهاجرت‌هایی را به همراه خود رقم زد.

این عضو کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان افزود: بر اساس قانون، تحت هیچ شرایطی حق‌آبه‌ها را نمی‌توان به جایی دیگر انتقال داد.

خاتون‌آبادی بیان کرد: اگرچه هزینه تونل اول کوهرنگ توسط بنگاه مستقل آبیاری و سازمان برنامه تأمین شد و مبلغ پرداختی کشاورزان، بابت آب‌بها در سال 1333 بوده است اما به موجب مصوبه هیئت وزیران در سال 1333 آب الحاقی تونل اول به کشاورزان حق‌آبه دار تعلق گرفته است و آن مصوبه هنوز هم به قوت خود باقی است.

وی ادامه داد: البته مباحث علم جدید در مورد حکمرانی رودخانه‌ها اولویت را به حق‌آبه‌دار نداده بلکه اکوسیستم و حق حیات رودخانه را در نظر گرفته است.

80 درصد خشکی زنده رود از سوء مدیریت است

این عضو هیئت‌مدیره جمعیت پیام سبز تصریح کرد: سالانه 170 میلیون مترمکعب حق‌آبه تالاب بین‌المللی گاوخونی است که براساس برخی مطالعات این رقم می‌تواند تا 250 میلیون مترمکعب هم برسد که تقریباً معادل آب تونل سوم کوهرنگ است که هنوز هفت کیلومتر آن به علت تأمین نشدن بودجه از سوی دولت احداث نشده است.

خاتون‌آبادی با بیان اینکه سهم کاهش بارندگی‌ در خشکی زنده رود فقط 20 درصد است، تاکید کرد: 80 درصد نابودی رودخانه به دلیل سوء مدیریت است و بحث‌های حاشیه‌ای که همان توپ به میدان دیگری انداختن و رفع مسئولیت است.

وی یادآور شد: در سال 1373 ذخیره سد زاینده‌رود به یک میلیارد و 700 میلیون مترمکعب رسید که در دهه 80 به یک میلیارد و در دهه 90 به حدود 900 میلیارد مترمکعب و در حال حاضر زیر 600 میلیون مترمکعب تنزل یافته و به بیان بهتر در میزان ذخایر ذکر شده مدیریت نشده است.

غارت خاک حاصلخیز اصفهان توسط کوره‌های آجرپزی

خاتون‌آبادی تشریح کرد: تولید 70 درصد فولاد کشور در استان اصفهان با استفاده آب زاینده‌رود کاری بی‌معنا و نادرستی بوده است.

این استاد رشته کشاورزی دانشگاه صنعتی با بیان اینکه اصفهان، استانی تاریخی و گردشگری است، اظهار کرد: توسعه صنایع در استان غیراصولی صورت گرفته است. برای نمونه در مناطقی مثل گرگاب که خربزه آن همواره معروف بوده است شاهد غارت وسیع خاک تا عمق دو متری زمین توسط کوره‌های آجرپزی هستیم!

خاتون‌آبادی با اشاره به فعالیت حدود 165 کوره آجرپزی در جی و قهاب و جنوب شرق اصفهان، تاکید کرد: خاک منبع تأمین غذاست و برای ایجاد یک سانتی‌متر خاک در نقاط بیابانی، طبیعت به هزار سال زمان نیاز دارد.

راندمان آب در حوضه زاینده‌رود 80 درصد است

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده معتقدم که حوضه آبریز زاینده‌رود از لحاظ زمین‌شناسی داری خاصیت بازچرخش آب است به این معنا که یک مترمکعب آن در هر نقطه بالادستی سه مترمکعب افزایش آب در پایین دست را به همراه دارد.

این کارشناس بخش کشاورزی تصریح کرد: این مزیتی طبیعی است و مربوط به سازند زمین‌شناسی این حوضه می‌شود که با صرف میلیاردها دلار هم نمی‌توانستیم آن را ایجاد کنیم بنابراین راندمان آب در حوضه زاینده‌رود به دلیل جریان "آب در چرخه" بالای 80 درصد است هرچند راندمان آب مزرعه حدود 40 درصد است.

نابودی ذخایر آب‌های زیرزمینی در طول 20 سال

خاتون‌آبادی با بیان اینکه در 20 سال اخیر با حفر بی‌رویه چاه‌ها ذخایر ارزشمند آب سفره‌ها را خالی کرده‌ایم، افزود: آب‌خوان و یا همان "خوان یا سفره آب" زیرزمینی همچون پس‌اندازی بود که پول آن از طریق زنده رود به آن تزریق می‌شد. برداشت بدون قاعده از این منبع صورت گرفته و با خشک شدن زاینده‌رود و تداوم برداشت چاه‌های حریم رودخانه و با کاهش و نزول سطح آب زیرزمینی، خاک سطحی و به دنبال آن زمین به شدت نشست می‌کند.

این عضو هیئت‌مدیره جمعیت پیام سبز با اشاره به اینکه در 12 سال گذشته حدود دو میلیارد و 300 میلیون مترمکعب آب از حجم آبخوان‌های حوضه زاینده‌رود کاسته شده است، ادامه داد: حجم آبخوان‌های حوضه زاینده‌رود حدود 49 میلیارد مترمکعب تخمین زده شده است که هر سال حدود 200 تا 250 میلیون مترمکعب از آن کاسته می‌شود.

خاتون‌آبادی یادآور شد: فرونشست تعداد زیادی از مدارس اصفهان بر اساس گفته مسئولان ذیربط دلیلی بر این مدعاست.

کشاورزی شرق اصفهان کنترل‌کننده ریزگردهاست

خاتون‌آبادی درباره سخنان عنوان شده برخی مسئولان درباره گرفتن آب کشاورزان برای حفظ محیط‌زیست و افزایش درآمد گردشگری اصفهان گفت: ظاهراً این افراد نگاه سیستمی و کل‌نگر و آگاهی لازم را از نقش فعالیت کشاورزی در کنترل ریز گردها در شرق اصفهان و نیز حفظ امنیت غذایی در منطقه مرکزی ایران را برای تأمین نیاز جمعیت رو به افزایش ندارند.

وی ادامه داد: این نکته را که در دنیای کنونی گردشگری کشاورزی (یا اگریتوریسم) منبع سرشار درآمد برای کشورهای اروپایی و ترکیه و حتی آمریکای لاتین است از یاد برده‌اند و هزاران سال است که همواره آب برای کشاورزان جریان داشته و به تبع آن محیط‌زیست هم حق خود را می‌گرفته و اکوسیستم یا زیست‌بوم‌های متنوعی را در مسیر رودخانه ایجاد کرده است.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان تاکید کرد: این‌گونه افراد چرا فکر نمی‌کنند که اگر آب را در زاینده‌رود جاری نکنیم و حق‌آبه تالاب را به آن برنگردانیم و به دنبال آن کشاورزی منطقه به طور کامل نابود شود، آنگاه برای مقابله با ریزگردها باید میلیاردها تومان خرج ایجاد فضای سبز به جای زمین‌های زراعی شرق اصفهان کنیم تا جلوی پیشروی کویر گرفته شود.