گسلِ «خشونت»

فرارو- "جامعه دارد به سمت خشونت می‌رود. باید هرچه سریع‌تر چاره‌ای اندیشید". این را وزیر بهداشت، در یادداشتی با عنوان «برای خشونت در جامعه چاره‌ای کنیم»، اعلام کرد. پیش از این نیز محمود گلزاری (معاون سازمان امور جوانان وزارت ورزش و جوانان) با اشاره به گسترش خشونت در جامعه فعلی گفت: پس از زندانیان مواد مخدر، بیشترین زندانیان مربوط به زندانیان خشونت است.

آمارها اما در این باره زیاد هستند. سازمان پزشکی قانونی آمار مراجعه افراد بر اثر صدمات ناشی از نزاع درکشور در فروردین و اردیبهشت سال جاری را بیش از 104 هزار نفر  اعلام کرده است. این آمار در مقایسه با آمار مشابه در سال گذشته رشدی 4/0 درصدی دارد.

هر 9 ثانیه یک خشونت در کشور رخ می‌دهد. براساس آمار رسمی 19.9 درصد از خشونت‌های خانگی در تهران را خشونت‌های جسمی و 52.4 درصد از آن را خشونت‌های روانی تشکیل می‌دهد.

دکتر سعید معیدفر در گفتگو با فرارو ریشه گسترش خشونت را به‌وجود آمدن انواع شکاف‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه دانست و تاکید کرد برای رسیدن به جامعه‌ای با خشونت حداقلی باید فاصله‌ها و شکاف‌های موجود کاهش پیدا کنند.

سعید معیدفر گفت: خشونت در جامعه پدیده جدیدی نیست. ما سال‌هاست انواع خشونت را در جامعه داریم. پیش از این خشونت‌های موجود در جامعه انکار و یا تکذیب می‌شدند و به عنوان "سیاه‌نمایی" درباره آن‌ها سخن گفته می‌شد. اما در شرایط فعلی، مسئولین تغییر رویه داده‌اند و به همین دلیل ما آمارهایی از انواع خشونت در جامعه را از زبان مسئولین و رسانه‌ها می‌شنویم.

این جامعه‌شناس با اشاره به همایشی درباره فساد که اخیرا برگزار شد، گفت: همین‌که همایشی برای فساد برگزار می‌شود، نشان از آن دارد که مسئولین در تلاش‌اند به مشکلات امروز بپردازند و آن را پنهان نکنند. اما این به معنای آن نیست که پیش از این ما با فساد، خشونت و مشکلات کمتری روبرو بوده‌ایم.

دکتر معیدفر با پرداختن به دلایل مختلف به‌وجود آمدن خشونت در جامعه، در ادامه گفت: اعتراف جدی این است که افراد جامعه وقتی خواسته‌ها و زندگی خود را از دست رفته می‌بینند و نمی‌توانند آن را کنترل و مدیریت کنند، به سمت خشونت می‌روند. برای مثال تعداد زیادی از مردم در جامعه بیکارند، این بیکاری موجب عصبی‌شدن و در نهایت خشونت فردی می‌شود. وقتی این بیکاری سطح اقتصادی افراد جامعه را به سمت خط فقر هدایت کند، این خشونت‌های فردی گسترش پیدا می‌کنند و مشکلات عمده‌تری می‌سازند.

این جامعه‌شناس با اشاره به هابز در ادامه تصریح کرد: هابز در جایی که می‌گوید «انسان‌ها گرگ همدیگر می‌شوند». جامعه‌ای را متصور می‌شود که در آن هرکس درگیر منافع شخصی خودش است و بر سر منابع مختلف جامعه رقابتی کشنده با بقیه دارد. طبق این نظریه در جامعه‌ای که افراد آن نتوانند با یکدیگر تعامل سالم داشته باشند از یکدیگر بیگانه و فردگرا می‌شوند و این بیگانگی و فردگرایی موجب خشونت در جامعه و عدم مسئولیت اجتماعی افراد در برابر یکدیگر می‌شود. در ادامه چنین شرایطی که یک دلیل عمده آن توزیع غیربرابر منابع افراد برای کسب منابع اجتماعی است، میان مردم و منافعشان جنگ در می‌گیرد که همان خشونت است.

شکاف‌های اجتماعی خشونت تولید می‌کند
معیدفر در ادامه به دلایل دیگر خشونت در جامعه پرداخت و توضیح داد: یک دلیل عمده دیگر خشونت شکاف‌های عمیق اجتماعی است. شکاف اجتماعی که می‌تواند در شکاف اقتصادی، نسلی، جنسی، قومی، مذهبی و ... بروز پیدا کند، هنگامی که از حدی مشخص بگذرد، خشونت تولید می‌کند.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سئوال که چرا خشونت در جامعه ایران به خشونت‌های خانوادگی کشیده شده است، گفت: نه تنها خشونت، که همه خشونت‌ها در جامعه ما در حال انتقال به خانواده است. بیکاری فرزندان، ناملایمات محیط بیرون از خانه، دعواها و منازعات خیابانی، درگیری‌ها در محل کار و بسیاری مشکلات دیگر، همگی با افرادِ جامعه به خانه می‌آید. در چنین وضعیتی، وقتی فرد نتواند این همه تضاد و درگیری را حل و فصل کند خشونت در رفتار او و در کحیط خانوادگی به وجود می‌آید. خشونتی که به سایر افراد خانواده نیز منتقل و مدام بازتولید می‌شود.

چگونه می‌توان خشونت در جامعه را کاهش داد؟
سعید معیدفر در پاسخ به این سئوال که برای کاهش خشونت در جامعه چه باید بکنیم، گفت: اولین راه‌حل این است که از جامعه‌گریزی فاصله بگیریم و بیرون بیائیم. ما در کشوری هستیم که جامعه در آن حضور کمی دارد. افراد جامعه ما با هم در تعامل نیستند. ما باید روح زندگی اجتماعی را مجددا به جامعه بازگردانیم.

وی در ادامه گفت: گسترش فرهنگ در عرصه عمومی، مشارکت مدنی و تقویت روح جامعه از اقداماتی است که باید برای ایجاد یک روح اجتماعی انجام دهیم.

معیدفر یکی دیگر از راه‌حل‌های تقلیل خشونت در جامعه را تلاش برای از بین بردن شکاف‌های جامعه دانست و گفت: ما باید انواع شکاف‌ها در جامعه را از بین ببریم تا شاهد کاهش خشونت باشیم. این امر مستلزم یک مدیریت قوی است. متاسفانه مدیریت جامعه ما ضعیف است.

این استاد دانشگاه همچنین گفت: در کنار این راه‌حل‌ها ما باید یک نظام قضائی شفاف داشته باشیم. چنین نظامی در کاهش خشونت بسیار می‌تواند موثر باشد. برای مثال وقتی درگیری و مشکلی بین دو نفر شکل می‌گیرد، اگر نظام قضائی حق را به حق‌دار نرساند، افراد وارد اقدامات و اجرای قوانین شخصی می‌شوند که خشونت را تولید می‌کند.